Στο σχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας περιλαμβάνονται οι περιορισμοί αλλά και τα κίνητρα για την μείωση των εκπομπών ρύπων.
Σε δημόσια διαβούλευση έχει αναρτηθεί από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας το «Εθνικό Πρόγραμμα Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (ΕΠΕΑΡ)» με αποτέλεσμα η Ελλάδα αποκτά έτσι για πρώτη φορά συνεκτικό σχέδιο αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ακολουθώντας τις επιταγές της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας.
Το σχέδιο εντάσσεται στην περιβαλλοντική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για καθαρό αέρα, η οποία έχει στόχο να μειώσει τους κινδύνους για την υγεία και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η ατμοσφαιρική ρύπανση σε αστικές περιοχές προβλέπεται ότι θα είναι η κορυφαία περιβαλλοντική αιτία θανάτων παγκοσμίως μέχρι το 2050.
Μεταξύ των μέτρων που προτείνονται στο υπό δημόσια διαβούλευση νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος θα τεθούν περιορισμοί ως προς την παλαιότητα των εισαγόμενων οχημάτων, θα θεσπιστεί σύστημα πριμοδότησης κυρώσεων μέσω φορολογίας και κινήτρων για καθαρά και ρυπογόνα οχήματα ενώ επίσης θα καθοριστεί κλίμακα μέγιστων επιτρεπόμενων ηλικιών και επίπεδο εκπομπών αερίων για όλα τα οχήματα!
Το ΕΠΕΑΡ περιλαμβάνει πρωτοβουλίες που θα συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων που τέθηκαν από τη σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία σχετικά με τη μείωση των εθνικών εκπομπών για τους εξής ρύπους: Διοξείδιο του θείου (SO2), οξείδια του αζώτου (NOx), πτητικές οργανικές ενώσεις εκτός του μεθανίου (NMVOC), αμμωνία (NH3) και αιωρούμενα σωματίδια ΑΣ2,5.
Οι πολιτικές του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας που περιέχονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης:
Απόσυρση λιγνιτικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας
Ηλεκτρική Διασύνδεση αυτόνομων νησιωτικών συστημάτων
Αύξηση του μεριδίου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή
Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης κτιρίων
Προώθηση της ηλεκτροκίνησης
Από την ποιοτική και ποσοτική εκτίμηση των επιπτώσεων των μέτρων και πολιτικών στις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων και στην ποιότητα της ατμόσφαιρας, προκύπτει ότι η Ελλάδα θα επιτύχει τις προβλεπόμενες μειώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων βάσει των δεσμεύσεων, αλλά θα εξακολουθεί να παρουσιάζει υπερβάσεις των επιπέδων ατμοσφαιρικών ρύπων.
Με την υιοθέτηση των προγραμματισμένων μέτρων θα υπάρξουν άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις ως προς τη μείωση των επιπέδων αερίων ρύπων, οι οποίες όμως δεν θα είναι τόσο σημαντικές ώστε να αρθούν οι υφιστάμενες υπερβάσεις, οι οποίες κυρίως απαντώνται σε περιοχές με σημαντική πυκνότητα εκπομπών, κυρίως οδικής κυκλοφορίας.
Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται μέτρα περιορισμού των εκπομπών οδικής κυκλοφορίας, τα οποία κυρίως περιλαμβάνουν την ανανέωση του στόλου των επιβατικών οχημάτων, ταξί και ελαφρών φορτηγών, επανασχεδιασμό του πράσινου δακτυλίου κ.ά. Τα μέτρα αυτά θα αξιολογηθούν και θα εξειδικευτούν κατά την εκπόνηση του «Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Καταπολέμηση της Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης στην Αθήνα».
H επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της Ελλάδος έως το έτος 2030 αποτυπώνονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Το ΕΣΕΚ αποτελεί για την Ελληνική Κυβέρνηση ένα Στρατηγικό Σχέδιο για τα θέματα του Κλίματος και της Ενέργειας και παρουσιάζεται σε αυτό ένας αναλυτικός οδικός χάρτης για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Ειδικότερα, το ΕΣΕΚ θέτει τους ακόλουθους στόχους για το έτος 2030:
α) Τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που ανέρχεται σε ποσοστό άνω του 42% σε σχέση με τις εκπομπές του έτους 1990 και άνω του 55% σε σχέση με τις εκπομπές του έτους 2005, επιτυγχάνοντας να ξεπεράσει ακόμη και τους κεντρικούς ευρωπαϊκούς στόχους. Οι νέοι αυτοί στόχοι μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είναι επίσης απαραίτητοι για να γίνει δυνατή η μετάβαση σε μια οικονομία κλιματικής ουδετερότητας έως το έτος 2050, καθώς η Ελληνική Κυβέρνηση έχει ως στόχο να συμμετέχει αναλογικά στη δέσμευση για μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία σε επίπεδο ΕΕ.
Μεταφορές
Οι στρατηγικοί στόχοι του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Μεταφορών περιλαμβάνουν μεταξύ των άλλων την διασφάλιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, που επιτυγχάνεται με τη στροφή σε πιο φιλικά προς το περιβάλλον μέσα μεταφοράς.
Σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς όρους του Σχεδίου, η ολοκληρωμένη μέριμνα για την πρόληψη, τον περιορισμό και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων στο περιβάλλον θα πρέπει να αποτελέσει οριζόντια απαίτηση κατά τις διαδικασίες υλοποίησης του ΕΣΣΜ. Για τον σκοπό αυτό απαιτείται η εγκαθίδρυση και εφαρμογή κατάλληλης διαδικασίας ώστε να διασφαλίζεται ότι οι επενδύσεις σε υποδομές και τα θεσμικά και οργανωτικά μέτρα υλοποίησης του ΕΣΣΜ θα χαρακτηρίζονται από επαρκή περιβαλλοντική συμβατότητα.
Στην τελική έκθεση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Μεταφορών για την Ελλάδα (Ιούνιος 2019) προβλέπεται η ανανέωση του στόλου οχημάτων (παντός τύπου). Συγκεκριμένα: «Ο ελληνικός στόλος είναι από τους γηραιότερους στην Ευρώπη, κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης. Τα τελευταία έτη η κατάσταση έχει επιδεινωθεί περαιτέρω για τους στόλους φορτηγών και λεωφορείων, καθώς οι αγορές νέων οχημάτων ήταν σχεδόν αμελητέες. Σε αντίθεση με ό,τι παρατηρείται στην υπόλοιπη Ευρώπη, η συντριπτική πλειοψηφία του εμπορευματικού μεταφορικού έργου στην Ελλάδα πραγματοποιείται από παλαιά οχήματα του στόλου φορτηγών. Η παρατήρηση αυτή συμβαδίζει με το γεγονός ότι οι μεμονωμένοι επαγγελματίες, έχοντας κυρίως παλαιά/ πολύ παλαιά οχήματα, κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο στις εγχώριες μεταφορές.
Προφανώς, η κατάσταση αυτή επηρεάζει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα, αποδοτικότητα, ασφάλεια και περιβαλλοντική βιωσιμότητα του τομέα οδικών μεταφορών. Για να ανταποκριθεί ο κλάδος στις απαιτήσεις μίας οικονομίας ολοένα πιο προσανατολισμένης σε εξαγωγές, και για να εξασφαλιστεί η πλήρης ένταξη της χώρας στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, υπάρχει επιτακτική ανάγκη να αντιστραφούν οι σημερινές τάσεις και να επιτευχθεί η ανανέωση του (εγχώριου) στόλου επαγγελματικών οχημάτων. Ταυτόχρονα, οικολογικοί και οικονομικοί λόγοι απαιτούν ανανέωση και του στόλου ΙΧΕ οχημάτων.
Το μέτρο περιλαμβάνει διάφορες ενέργειες, με πιο σημαντικές τις ακόλουθες τρεις:
Μέτρο 1: Περιορισμοί ως προς την παλαιότητα εισαγόμενων οχημάτων (παντός τύπου): Σήμερα, πρακτικά δεν υπάρχει όριο στην ηλικία των οχημάτων που εισάγονται στη χώρα (υπάρχει μόνο πρόβλεψη μέγιστης ηλικίας 15 ετών για εισαγόμενα μεταχειρισμένα λεωφορεία). Προτείνεται να συμφωνηθεί ένα προοδευτικό χρονοδιάγραμμα περιορισμού της ηλικίας για τα εισαγόμενα οχήματα ανά τύπο οχήματος, και για τους δύο ορίζοντες (2027, 2037).
Μέτρο 2: Σύστημα πριμοδότησης κυρώσεων μέσω φορολογίας και κινήτρων για νέα/ παλαιά και καθαρά/ ρυπογόνα οχήματα (παντός τύπου): Υπάρχουν ελλείψεις στη διαφοροποίηση των κινήτρων για παλαιά ή νέα και καθαρά ή μη οχήματα. Συνιστάται να ορισθεί ένα σταδιακό πρόγραμμα κινήτρων/εκπτώσεων/φόρων/τελωνειακών δασμών ανά τύπο οχήματος, τύπο καυσίμου και ηλικία, και για τους δύο ορίζοντες (2027, 2037).
Μέτρο3: Καθορισμός κλίμακας μέγιστων επιτρεπόμενων ηλικιών ή/και επιπέδων εκπομπών αερίων για όλα τα (οδικά) οχήματα: Σήμερα, πρακτικά δεν υπάρχει όριο στην ηλικία των οχημάτων που κυκλοφορούν στη χώρα (υπάρχει μόνο πρόβλεψη μέγιστης ηλικίας 27 ετών για λεωφορεία).
Προτείνεται να καθοριστεί μερική ή ολική απαγόρευση ανάλογα με την ηλικία/ επίπεδο εκπομπών των οχημάτων, καθώς και να ορισθεί ένα σταδιακό χρονοδιάγραμμα περιορισμού της ηλικίας ανά τύπο οχήματος και για τους δύο ορίζοντες (2027, 2037).».
Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπεται η διείσδυση των ηλεκτροκίνητων οχημάτων στην κυκλοφορία με αποτέλεσμα τη μείωση των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων και των εκπομπών αερίων ρύπων. Ωστόσο, το ποσοστό των ηλεκτροκίνητων οχημάτων στο σύνολο του στόλου ναι μεν δεν θα είναι μεγάλο για να αλλάξει από μόνο του το τοπίο στους ρύπους, αλλά αυτό το μικρό ποσοστό διείσδυσης ηλεκτρικών αυτοκινήτων αντιστοιχεί σε μεγάλο ποσοστό μείωσης ρύπων σε σχέση με τα συμβατικά.
Συγκεκριμένα στο ΕΣΕΚ προβλέπεται το εξής: «Τέλος, θα προωθηθεί η αντικατάσταση των επιβατικών οχημάτων και ελαφριών φορτηγών με νέα υψηλής ενεργειακής απόδοσης μέσω συνδυασμού μέτρων όπως είναι ο σχεδιασμός στοχευμένου προγράμματος απόσυρσης επιβατικών οχημάτων, η θέσπιση αποτελεσματικότερου νομοθετικού πλαισίου για τη σύνδεση της φορολογίας των οχημάτων με την ενεργειακή απόδοση και τις εκπομπές CO2 και η εφαρμογή ενός ευρύτερου προγράμματος χρηματοδότησης για την αντικατάσταση οχημάτων δημοσίας χρήσης και εμπορευματικών οχημάτων. Επισημαίνεται ότι η αγορά οχημάτων που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα θα συνεισφέρουν σημαντικά στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των οδικών μεταφορών.»
Επισημαίνεται ότι τα ηλεκτρικά οχήματα BEV και PHEV παρουσιάζουν πολύ χαμηλές ή μηδενικές εκπομπές ρύπων. Ειδικά για τα NOx επισημαίνεται ότι σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Κοινού Κέντρου Ερευνών JRC της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Urban NO2 Atlas – Νοέμβριος 2019), στην Αθήνα το 70% των εκπομπών NOx οφείλεται στις οδικές μεταφορές. Επίσης, σύμφωνα με την έκθεση, οι εκπομπές από NOx στις πόλεις προέρχονται κυρίως από τα οχήματα ντίζελ. Για τον λόγο αυτό, προτείνεται μεταξύ άλλων η ενθάρρυνση και τα κίνητρα για τη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων, έτσι ώστε να βελτιωθεί περαιτέρω η ποιότητα του αέρα, αλλά και ο θόρυβος.
Η σημαντική συνεισφορά της ηλεκτροκίνησης με τη μηδενική εκπομπή αερίων NOx ενισχύεται, αν συνυπολογιστεί ότι για το έτος 2016 οι εκπομπές ΝΟ2 ήταν υπεύθυνες για περίπου 68,000 πρόωρους θανάτους στην ΕΕ28. Ένα πλήρες υβριδικό ηλεκτρικό σύστημα, με βάση τις προδιαγραφές Worldwide Harmonized Light Vehicle Test Procedure (WLTP), εκπέμπει περίπου 91% λιγότερες εκπομπές NOx έναντι των νέων standards Euro 6. Ο στόχος ένα (1) στα τρία (3) νέα αυτοκίνητα το 2030 να είναι ηλεκτρικά είναι φιλόδοξος, αλλά συμβαδίζει απόλυτα με τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτοί αποτυπώνονται στο Green Deal. Ο στόχος αυτός υποστηρίζεται από μια σειρά ρυθμιστικών παρεμβάσεων και θέσπισης οικονομικών κινήτρων, που θα ανακοινωθούν έως το πρώτο εξάμηνο του 2020.
