Ο προβληματισμός γύρω από τους λόγους, για τους οποίους ορισμένες πνευματικές δημιουργίες (βιβλία, έργα τέχνης, ταινίες κλπ) ανά τους αιώνες υπήρξαν αντικείμενα λογοκρισίας, αλλά και για τις αιτίες που η πρακτική της λογοκρισίας εξακολουθεί να δίνει το “παρών” της και σήμερα, αποτέλεσε το έναυσμα για ορισμένες σκέψεις μας γύρω από το ζήτημα της λογοκρισίας και τη σχέση της με τη σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία.
Η ελευθερία της έκφρασης θεωρείται ως η πεμπτουσία των ατομικών δικαιωμάτων ή “το δικαίωμα των δικαιωμάτων”, όπως έχει χαρακτηριστεί. Η ελευθερία των λαών, αλλά και η ελευθερία ως ατομικό δικαίωμα υπήρξαν καρποί αιματηρών κατακτήσεων. Αρκεί να σημειώσει κανείς ότι ο εθνικός ύμνος της χώρας μας, έργο του Διονυσίου Σολωμού, αποτελεί “ύμνο εις την ελευθερία”, ενώ ο πατέρας της ιστορίας Θουκυδίδης σημειώνει ότι “το εύδαιμον το ελεύθερον, το δε ελεύθερον το εύψυχον”. Αλλά και ο επιφανής εκπρόσωπος του Γαλλικού Διαφωτισμού Βολταίρος σημείωνε με νόημα: “Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες ελεύθερα”.
Η μεταβολή του απαγορευμένου σε επιθυμητό αποτελεί, ίσως, την πιο παράδοξη όψη του φαινομένου της λογοκρισίας, η οποία προσδίδει στο συγκεκριμένο κάθε φορά έργο τέχνης ή λόγου το κύρος της απωθημένης αλήθειας. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίον το ενδιαφέρον του κοινού εκτινάσσεται στα ύψη κάθε φορά που ένα έργο βρίσκεται στο στόχαστρο της απαγόρευσης ή της λογοκρισίας.
Η ελευθερία του στοχασμού και η ελευθερία της έκφρασης αποτελούν τους ασφαλέστερους δρόμους για την ανακάλυψη της αλήθειας. Για τους αρχαίους Έλληνες το “αληθεύειν” συνδέεται στενά με το “κοινωνείν”. Επομένως, κάθε φραγμός προς την αλήθεια, δηλ. κάθε απόπειρα λογοκρισίας ή ελέγχου ή περιορισμού της σκέψης αποτελεί πλήγμα για τη δημοκρατία και την κοινωνία των πολιτών.
Αριστέα Κοντόζογλου
Δημοσιογράφος
