Tο ζήτημα των ιδίων πόρων αποτελεί ένα από τα βασικά επίμαχα σημεία των τρέχουσων διαπραγματεύσεων για τον μακροπρόθεσμο προυπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 και το εργαλείο ανάκαμψης από τον Covid-19, ύψους 750 δισ. ευρώ.
Διαβάστε περισσότερα: ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ με απλά λόγια
Τι είναι οι ίδιοι πόροι;
Οι χώρες της ΕΕ συνεισφέρουν σε έναν κοινό προϋπολογισμό της ΕΕ για να επιτύχουν κοινούς στόχους. Σε αντίθεση με τους εθνικούς προϋπολογισμούς, ο προϋπολογισμός της ΕΕ αποτελεί προϋπολογισμό επενδύσεων και δεν επιτρέπεται να παρουσιάζει έλλειμμα. Οι συνθήκες της ΕΕ ορίζουν ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ “χρηματοδοτείται στο ακέραιο από ίδιους πόρους”.
Οι συγκεκριμένες πηγές εσόδων καθορίζονται από το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα και μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και πρέπει να επικυρώνονται από κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά. Το τωρινό σύστημα ιδίων πόρων έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και το Κοινοβούλιο έχει από καιρό ζητήσει την επανεξέτασή του.
Ποιοι είναι οι τρέχοντες ίδιοι πόροι;
Δεδομένου ότι ο προϋπολογισμός της ΕΕ πρέπει πάντα να είναι ισοσκελισμένος, το ετήσιο εισόδημο πρέπει να καλύπτει πλήρως τις ετήσιες δαπάνες. Για τη τρέχουσα δημοσιονομική περίοδο, το συνολικό ποσό των ιδίων πόρων δεν μπορεί να υπερβεί το 1,23% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΕ) της ΕΕ.
Τα έσοδα της ΕΕ περιλαμβάνουν, προς το παρόν, τους ακόλουθους πόρους:
- Παραδοσιακοί ίδιοι πόροι (περιλαμβάνουν τους τελωνειακούς δασμούς, ενώ στο παρελθόν περιλάμβαναν τις εισφορές για την παραγωγή ζάχαρης. Το 2018, ανήλθαν στο 13% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).
- Ίδιοι πόροι που βασίζονται στον ΦΠΑ (μεταβίβαση προς την ΕΕ ενός ποσοστού του ΦΠΑ που εισπράττεται από τα κράτη μέλη. Το 2018, ανήλθαν στο 11% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).
- Ίδιοι πόροι που βασίζονται στο ΑΕΕ (εισφορά ενιαίου ποσοστού επί του ΑΕΕ των κρατών μελών. Το 2018, ανήλθαν στο 66% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).
- Λοιπά έσοδα στα οποία περιλαμβάνονται οι φόροι επί των αποδοχών του προσωπικού της ΕΕ, οι συνεισφορές από τρίτες χώρες για ορισμένα προγράμματα της ΕΕ και τα πρόστιμα που εισπράττονται από εταιρείες που παραβιάζουν τη νομοθεσία για τον ανταγωνισμό. Το 2018, ανήλθαν στο 10% των συνολικών εσόδων από ίδιους πόρους).
Επί του παρόντος, ορισμένες χώρες της ΕΕ (Αυστρία, Δανία, Γερμανία, Ολλανδία και Σουηδία) επωφελούνται από μόνιμη έκπτωση της συνεισφοράς τους στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Ποια είναι η πρόταση του ΕΚ για το σύστημα των ιδίων πόρων;
Το Κοινοβούλιο έχει επανειλημμένως τονίσει την ανάγκη μεταρρύθμισης του συστήματος εσόδων της ΕΕ, ώστε να γίνει πιο διαφανές και δίκαιο, και προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες προκλήσεις και να επιτευχθούν απτά αποτελέσματα για τους Ευρωπαίους πολίτες.
Προκειμένου να μειωθεί το μερίδιο των συνεισφορών των κρατών μελών βάσει του ΑΕΕ και του ΦΠΑ, το Κοινοβούλιο απευθύνει έκκληση για τη θέσπιση νέων ιδίων πόρων που θα αποσκοπούν στη στήριξη των στόχων πολιτικής της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο προτείνει το εξής χρονοδιάγραμμα για την εισαγωγή νέων πηγών εσόδων:
- 1η Ιανουαρίου 2021: μια εθνική συνεισφορά που υπολογίζεται με βάση τις ποσότητες των μη ανακυκλούμενων πλαστικών απορριμμάτων συσκευασίας (παρέχοντας κίνητρο για τη μείωση των πλαστικών μίας χρήσης, την πρόωθηση της ανακύκλωσης και την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας)
- 1η Ιανουαρίου 2021: πόροι που βασίζονται στο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (έσοδα από το σύστημα που θέτει περιορισμούς στις ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου που μπορούν να εκπέμπουν οι ενεργοβόρες βιομηχανίες, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας και οι αεροπορικές εταιρείες)
- 1η Ιανουαρίου 2023: πόροι που βασίζονται στη φορολογία ψηφιακών υπηρεσιών (διασφαλίζοντας τη δίκαιη φορολόγηση της ψηφιακής οικονομίας)
- 1η Ιανουαρίου 2023: πόροι που βασίζονται σε μηχανισμό συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (επιβολή φόρου άνθρακα σε επιλεγμένα εισαγόμενα προϊόντα που θα εξασφαλίσει τη διατήρηση ίσων όρων ανταγωνισμού στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής)
- 1η Ιανουαρίου 2024: πόροι που βασίζονται στην επιβολή φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (διασφαλίζοντας ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας καταβάλλει τον φόρο που του αναλογεί)
- 1η Ιανουαρίου 2026: πόροι που βασίζονται στην κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας εταιρειών (μερίδιο των φορολογητέων κερδών εταιριών που υπολογίζει βάσει μιας ενιαίας δέσμης κανόνων στην ΕΕ)
Οι ευρωβουλευτές τονίζουν, επίσης, την ανάγκη κατάργησης όλων των εκπτώσεων.
Τι οφέλη θα είχε η μεταρρύθμιση του συστήματος ιδίων πόρων;
Αυτές οι νέες πηγές εσόδων θα επέτρεπαν την αποπληρωμή του δανείου που έλαβαν από κοινού οι χώρες της ΕΕ από την αγορά για να χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη της ΕΕ από τον Covid-19. Χωρίς νέους ίδιους πόρους, η χρηματοδότηση του μέσου ανάκαμψης θα χρειαστεί να εξασφαλιστεί μέσω περαιτέρω περικοπών στα προγράμματα της ΕΕ και/ή αυξημένων συνεισφορών των κρατών μελών με βάση το ΑΕΕ. Το Κοινοβούλιο θέλει να διασφαλίσει ότι το κόστος της ανάκαμψης δεν θα επιβαρύνει τους φορολογουμένους αλλά τους τεχνολογικούς γίγαντες, τους φοροδιαφεύγοντες, τους μεγάλους ρυπαίνοντες και γενικότερα όσους δεν καταβάλλουν το μερίδιο που τους αναλογεί.
Το προτεινόμενο σύστημα ιδίων πόρων θα μπορούσε, επίσης, να διασφαλίσει την καλύτερη ενσωμάτωση των προτεραιοτήτων της ΕΕ – όπως είναι η Πράσινη Συμφωνία και η ψηφιακή μεταμόρφωση – στον προϋπολογισμό. Επιπλέον, οι νέοι ίδιοι πόροι θα ενίσχυαν τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και θα μείωναν την εξάρτηση από τις εθνικές συνεισφορές με βάση το ΑΕΕ.
Πώς αποφασίζονται οι πηγές εσόδων της ΕΕ;
Κατόπιν διαβουλεύσεως με το Κοινοβούλιο, το σύστημα ιδίων πόρων της ΕΕ πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από το Συμβούλιο και να επικυρωθεί από τα κράτη μέλη. Το Κοινοβούλιο τοποθετήθηκε σχετικά με τους ιδίους πόρους σε ψηφοφορία που διεξήχθη στις 16 Σεπτεμβρίου 2020.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τον προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027 ξεκίνησαν στα τέλη Αυγούστου. Το Κοινοβούλιο έχει δηλώσει ότι δεν θα δώσει τη συγκατάθεσή του για νέο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ χωρίς τη σύναψη συμφωνίας σχετικά με τη μεταρρύθμιση των πηγών εσόδων της ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές επιμένουν ότι η δέσμη νέων ιδίων πόρων πρέπει να ενσωματωθεί στον προϋπολογισμό της ΕΕ από την 1η Ιανουαρίου 2021 και να συμπληρωθεί στη συνέχεια, βάσει ενός δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος.
