Πέρα από το αντίκτυπό του στη δημόσια υγεία και στην οικονομία, η πανδημία του κορονοϊού συνοδεύτηκε από ένα επικίνδυνο κύμα παραπληροφόρησης, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία του κόσμου, παρεμποδίζοντας τις προσπάθειες αναχαίτισης της πανδημίας και προκαλώντας εγκληματικές συμπεριφορές. Η ΕΕ εντείνει τις προσπάθειες αντιμετώπισης αυτής της “επιδημίας της παραπληροφόρησης”, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία της ελευθερία της έκφρασης.
Συζήτηση στην ολομέλεια του ΕΚ
Στις 18 Ιουνίου, οι ευρωβουλευτές συζήτησαν το ζήτημα της καταπολέμησης της παραπληροφόρησης για τον κορονοϊό και το αντίκτυπό της στην ελεύθερια της έκφρασης με την εκπρόσωπο της κροατικής προεδρίας, Νικολίνα Μπρνατς, τον ύπατο εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέφ Μπορέλ, και την αντιπρόεδρο για θέματα αξιών και διαφάνειας, Βιέρα Γιούροβα.
Η συζήτηση επικεντρώθηκε στις επιπτώσεις της παραπληροφόρησης και στην ανάγκη ανάληψης δράσης τόσο για την καταπολέμησή της όσο για την αντιμετώπιση των αδικαιολόγητων περιορισμών των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ελευθερίας της έκφρασης με αφορμή την πανδημία.
Η επίτροπος Βιέρα Γιούροβα χαιρέτισε τα μέτρα που έλαβαν οι διαδικτυακές πλατφόρμες για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τονίζοντας όμως ότι υπάρχει ακόμα περιθώριο βελτίωσης: η Επιτροπή κάλεσε τις πλατφόρμες να υποβάλουν μηνιαίες εκθέσεις σχετικά με τις δράσεις και τις πολιτικές τους ενάντια στην παραπληροφόρηση για τον κορωνοϊό.
“Το ψέμα αυτό καθαυτό δεν είναι ούτε κάτι καινούργιο ούτε τόσο τρομακτικό. Αυτό που με τρομάζει είναι ότι πιστεύουμε σε αυτά τα ψέμματα με τόση ευκολία”, είπε, αναφερόμενη στην ανάγκη ενίσχυσης της ανθεκτικότητας της κοινωνίας.
Οι ευρωβουλευτές υποστήριξαν ευρέως τις ενέργειες της Επιτροπής για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, επισημαίνοντας, όμως, την ανάγκη θέσπισης αυστηρότερης νομοθεσίας. Ορισμένοι ευρωβουλευτές εξέφρασαν την ανησυχία τους για την εποπτεία των ελεγκτών γεγονότων (fact checkers) και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις στην ελευθερία του λόγου.
Σε ψηφοφορία που διεχήχθη την Πέμπτη το απόγευμα, το Κοινοβούλιο συγκρότησε ειδική επιτροπή για εξωτερικές παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, σε όλες τις δημοκρατικές διαδικασίες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Την 1η Ιουνίου, ξεκίνησε η λειτουργία του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων το οποίο αναμένεται να καταπολεμήσει την παραπληροφόρηση μέσω της δημιουργίας μιας διατομεακής κοινότητας, αποτελούμενης από ελεγκτές γεγονότων, πανεπιστημιακούς ερευνητές και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς. Η Επιτροπή θα προκηρύξει πρόσκληση υποβολής προτάσεων, ύψους 9 εκατ. ευρώ, με σκοπό τη στήριξη της έρευνας σχετικά με την παραπληροφόρηση για την COVID-19.
Πρωτοβουλία για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης
Τον Μάρτιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεσμεύτηκε να καταπολεμήσει την παραπληροφόρηση με διαφανή, έγκαιρη και τεκμηριωμένη επικοινωνία σχετικά με τις ενέργειές τους. Στις 10 Ιουνίου, η Επιτροπή πρότεινε μέτρα για την αντιμετώπιση της “επιδημίας της παραπληροφόρησης”. Η πρωτοβουλία “Getting the facts right” επικεντρώνεται στα εξής σημεία:
- Κατανόηση – διάκριση μεταξύ παράνομου περιεχομένου και επιβλαβούς αλλά νομίμου περιεχομένου
- Επικοινωνία – η ΕΕ θα συνεχίσει να δρα ενεργά κατά της παραπληροφόρησης
- Συνεργασία – ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ θεσμικών οργάνων της ΕΕ, κρατών μελών, διεθνών φορέων, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την Υγεία (ΠΟΥ) και το ΝΑΤΟ αλλά και φορέων της κοινωνίας των πολιτών με στόχ την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης
- Διαφάνεια – οι διαδικτυακές πλατφόρμες θα πρέπει να υποβάλλουν μηνιαίες εκθέσεις σχετικά με τις δράσεις τους κατά της παραπληροφόρησης και να ενισχύσουν τη συνεργασία τους με “ελεγκτές γεγονότων” σε όλα τα κράτη μέλη
- Προστασία της ελευθερίας του λόγου – η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά το αντίκτυπο των έκτακτων μέτρων που λαμβάνουν τα κράτη μέλη εν μέσω της κρίσης του κορονοϊού στους νόμους και στις αξίες της ΕΕ
- Ευαισθητοποίηση – ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας μέσω της προώθησης του κριτικού πνεύματος και των ψηφιακών δεξιοτήτων
Επόμενα βήματα
Τα μέτρα αυτά θα αποτελέσουν μέρος του σχεδίου δράσης της ΕΕ κατά της παραπληροφόρησης, και θα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του σχεδίου δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία και της νομοθετικής πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες (Digital Services Act).
