Το ακόλουθο άρθρο γράφηκε την ‘‘εποχή του κορωνοϊού’’, αλλά δεν δημοσιεύτηκε τότε. Σήμερα, μετά την απόπειρα του Ερντογάν να ‘‘περάσει’’ ‘‘μετανάστες’’ από τον Έβρο στην Ευρώπη και την παντελώς πρόσφατη απόφαση της μετατροπής της Αγ. Σοφίας σε τζαμί, η ανάλυση για την ‘‘Γεωπολιτική του Ισλάμ’’, που επιχειρεί, είναι επίκαιρη όσο ποτέ. Διαβάστε το!
Αν θα ανοίξετε την εγκυκλοπαίδεια Britannica στο λήμμα ‘‘Γεωπολιτική’’ (Geopolitics) θα διαβάσετε ότι με τον όρο αυτόν νοείται η ανάλυση των γεωγραφικών επιρροών επί του συσχετισμού δυνάμεων στις διεθνείς σχέσεις. Στην Γεωπολιτική, συνεπώς, ‘‘Εν Αρχή ην… η Γεωγραφία’’ και οι μορφολογικές της ιδιαιτερότητες, που αποτυπώνονται στους γεωγραφικούς χάρτες. Πάρτε έναν χάρτη, λοιπόν και παρατηρείστε προσεκτικά. Παρατηρείστε ότι από το Μαρόκο στη Βορειοδυτική Αφρική έως το Καζακστάν στη Κεντρική Ασία εκτείνεται ένα πολύ μεγάλο (καμπυλοειδές) γεωγραφικό τόξο, που μετρούμενο εδαφικά (δηλαδή χωρίς να ενωθούν οι δύο άνω γεωγραφικές περιοχές με την ευθεία και συντομότερη δια της Μεσογείου Θαλάσσης γραμμή) αντιστοιχεί σε περίπου 7.000 χλμ.
Στο τόξο αυτό και στο εξωτερικό της καμπύλης που αυτό διαγράφει, περιλαμβάνονται σχεδόν αποκλειστικά χώρες του μουσουλμανικού Κόσμου. Στην ακμή, στο εξωτερικό γεωγραφικό όριο του τόξου αυτού, που ξεκινά (ή για όσους ακολουθούν την αντίστροφη διαδρομή τελειώνει) από το Μαρόκο, περιλαμβάνονται καταρχάς όλες οι μουσουλμανικές χώρες της Βορείου Αφρικής, δηλαδή η συνορεύουσα με το Μαρόκο, Αλγερία και η με αυτήν συνορεύουσα Τυνησία (είναι οι χώρες του λεγόμενου Magreb) και πέραν αυτής συναπτά η Λιβύη και η Αίγυπτος. Εν συνεχεία, στην εξωτερική γραμμή του τόξου, που δεν μπορεί να ‘‘περάσει’’ από το ‘‘αλλόθρησκο’’ για το Ισλάμ, Ισραήλ, ακολουθεί η Ιορδανία και η πάνω απ’ αυτήν Συρία και ακολούθως το τόξο κατευθύνεται προς τη γειτνιάζουσα με τη Συρία, Τουρκία και μετά απ’ αυτήν στο μουσουλμανικό Αζερμπαϊτζάν που βρέχεται από την Κασπία Θάλασσα. Στην δε άλλη, βορειοανατολικότερη, άκρη της Κασπίας ξεκινούν να απλώνονται οι στέπες του απέραντου Καζακστάν, που είναι κυρίως ισλαμικό (το 70% των κατοίκων του πιστεύουν στον Αλλάχ). Εκεί τερματίζει (ή κατά τα παραπάνω, αν η περιγραφείσα διαδρομή ειδωθεί αντίστροφα, άρχεται) το ισλαμικό τόξο, καθώς στα δυτικά και στα βόρεια του Καζακστάν βρίσκεται η τεράστια γεωγραφικά και συντριπτικά αλλόθρησκη για το Ισλάμ Ρωσία (μόνο το 6,5% του πληθυσμού της είναι μουσουλμάνοι).
Βέβαια, στο τόξο αυτό υφίσταται και μια γεωγραφική παρέκβαση καθότι βορειότερα του ‘‘μη μωαμεθανικού’’ Ισραήλ (που ως ελέχθη είναι ‘‘εκτός τόξου’’) υπάρχει και ο ισλαμοκρατούμενος Λίβανος, που βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα και συνορεύει και με τη Συρία (η οποία ορίσθηκε παραπάνω έως ένα από τα σημεία – κορυφές του εξωτερικού ορίου του ‘‘ισλαμικού τόξου’’).
Εννοείται δε ότι πίσω από τις χώρες αυτές που συνιστούν τα εξωτερικά όρια του νοητού μουσουλμανικού γεωγραφικού τόξου, απλώνονται, προς διάφορες γεωγραφικές κατευθύνσεις και γεωγραφικά βάθη, πολλές άλλες χώρες που ακολουθούν πιστά και δογματικά το Ισλάμ. Είναι χώρες που ανήκουν στη Μέση Ανατολή (Ιράκ, Ιράν), χώρες που βρίσκονται στην Αραβική Χερσόνησο (Σαουδική Αραβία, Υεμένη, Ομάν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Κουβέιτ, Μπαχρέιν) και χώρες του κεντρικού ασιατικού ηπειρωτικού κορμού (Τουρκμενιστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Μπαγκλαντές). Αυτές οι χώρες μαζί με όσες ήδη αναφέρθηκαν ως ευρισκόμενες επί του εξωτερικού ορίου του (καμπυλοειδούς) γεωγραφικού τόξου, σχηματίζουν συλλήβδην μια συνεκτική γεωγραφική επιφάνεια, ένα συμπαγές γεωγραφικό ‘‘corpus’’, που δεν είναι άλλο από την πατρογονική γη του Ισλάμ.
Σ’ αυτό το απλωμένο και ευρύ κομμάτι του Πλανήτη και δη και στις χώρες του παραπάνω εξωτερικού ορίου του τόξου, από το ‘‘Gran Mezquita de Tanger’’, το Μεγάλο Τζαμί της Ταγγέρης στο Μαρόκο, μέχρι το ‘‘Manjali Mosque’’ στο Atyrau του Καζακστάν, ευρισκόμενο κοντά στην Κασπία Θάλασσα και 300 χλμ από τα σύνορα με την Ρωσία, οι απανταχού Ιμάμηδες κηρύττουν τον λόγο του Αλλάχ. Και μεταξύ πολλών άλλων διαβάζουν προς τους πιστούς και το εξής: ‘‘Εκείνοι που πίστεψαν και πραγματοποίησαν την Χίτζρα (δηλαδή την μετανάστευση από την Μέκκα στην Μεδίνα) και ανταγωνίστηκαν με την περιουσία τους και τον εαυτό τους για την υπόθεση του Αλλάχ, όπως κι εκείνοι που τους έδωσαν άσυλο και βοήθεια, όλοι αυτοί είναι φίλοι και προστάτες ο ένας για τον άλλον. Και εκείνοι που πίστεψαν και δεν πραγματοποίησαν την Χίτζρα, δεν έχετε υποχρέωση να τους προστατεύσετε, μέχρι να μεταναστεύσουν. … Και αυτοί που πίστεψαν και πραγματοποίησαν την Χίτζρα (μετανάστευση), και αγωνίστηκαν για την πίστη στον Αλλάχ, καθώς και εκείνοι που τους έδωσαν άσυλο και βοήθεια, αυτοί όλοι, είναι οι αληθινοί πιστοί. Γι’ αυτούς υπάρχει η συγχώρεση από τις αμαρτίες και γενναίες προμήθειες αγαθών.’’ (σελίδα 253 του Κορανίου, στο 10ο Μέρος, σημεία 72 και 74 της 8ης Σούρας- Ελ Ενφάλ).
Όπως επίσης κι αυτό: ‘‘Όσοι όμως πίστεψαν και όσοι ξενιτεύτηκαν και πολέμησαν για την πίστη του Αλλάχ, αυτοί ας ελπίζουν στην φιλευσπλαχνία του Αλλάχ. Γιατί ο Αλλάχ είναι πολυεπιεικής και φιλεύσπλαχνος’’ (σελ. 44 του Κορανίου, στο 2ο Μέρος και στο σημείο 218 της 2ης Σούρας- Ελ Ενφάλ).
Τα άνω ακριβή αποσπάσματα από το Κοράνι, το Ιερό Βιβλίο του Ισλάμ, που παρεμπιπτόντως τα ακούν και ασπάζονται οι 1,9 δισ. Μουσουλμάνοι του Πλανήτη, καταδεικνύουν ότι η μετανάστευση φαίνεται να είναι στέρεα ενσωματωμένη στο δογματικό, θρησκειολογικό DNA του Ισλάμ, κάτι σαν ‘‘τελολογική’’ του στόχευση. Αν τούτο αληθεύει, λοιπόν, το εύλογο ερώτημα που αναφύεται τότε είναι προς τα πού, ποια γεωγραφική ρότα, ποια χωροθετική προβολή και κατεύθυνση μπορεί αυτή η ‘‘μουσουλμανική μετανάστευση’’ να λάβει. Με άλλα λόγια, αν το Ισλάμ επιδιώξει να επεκταθεί γεωγραφικά και να επικρατήσει στις κοινωνίες χωρών που δεν το έχουν ασπαστεί ή στις κοινωνίες, όπου έχει ελάσσονα πληθυσμιακή διείσδυση (‘‘υπόθεση εργασίας’’), προς τα πού θα κινηθεί, άραγε;
Το εύκολο και στο μάτι (γι’ αυτόν που κοιτά τον Χάρτη της Γης) και στην αντίληψη είναι το Ισλάμ να αποπειραθεί να ‘‘αλώσει’’ τον Χώρο που περικλείει το γεωγραφικό τόξο, που άνω περιγράφηκε, δηλαδή την ευρύτερη εδαφική επικράτεια που γεωγραφικά εγκολπώνεται από το τόξο. Αυτή δε η ευρύτερη γεωγραφική επικράτεια είναι η Ευρώπη.
Η Ευρώπη είναι όντως ‘‘προορισμός πιθανολογικής επέκτασης’’ για το Ισλάμ, για 4 κυρίως λόγους: Κατά πρώτον, η Ευρώπη είναι παραδοσιακά και ιστορικά ‘‘Χριστιανική’’, άρα ως αντίπαλος στο δόγμα και τις πνευματικές κατευθύνσεις – θρησκευτικές διδαχές με το Ισλάμ, του ‘‘προσφέρει’’ κίνητρο αφομοιωτικής διείσδυσης. Κατά δεύτερον, είναι γεωγραφικά προσπελάσιμη και άρα ελκτική για μετακίνηση και μετανάστευση στους περιβάλλοντες αυτήν μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Κατά τρίτον, η Ευρώπη είναι ανεκτική στην κουλτούρα της, δηλαδή ανέχεται την θρησκευτική ελευθερία, προφυλάσσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ποικιλία των απόψεων και τον πλουραλισμό των πολιτικο-κοινωνικών και ιδεολογικών ρευμάτων και συνεπώς ούτως ή άλλως καταρχήν και καταρχάς ‘‘δίδει βήμα’’ στους ιεροκήρυκες του Ισλάμ. Εν τέλει, είναι ‘‘πεπερασμένη’’ τόσο σε έκταση, όσο και σε πληθυσμό για το ‘‘μέγεθος Ισλάμ’’. Το Ισλάμ του 1,9 δισ. πιστών μπορεί να ‘‘επικαλύψει’’ την (βασική) πίστη των 740 εκατ. Ευρωπαίων και σε ένα κατοπινό στάδιο διαβρώνοντάς την να επιβάλει το δικό του δόγμα σε μια Ήπειρο όχι δα και υπερβολικά εκτεταμένη (σε μια Ήπειρο με έκταση 10.180.000 τ. χλμ).
Το ‘‘εύκολο στο μάτι και στην αντίληψη’’ (για την λογική και ίσως επιθυμητή κατεύθυνση μιας πιθανής γεωγραφικής επέκτασης του Ισλάμ) επιβεβαιώνεται παράλληλα και από την γεωπολιτική πραγματικότητα και τους διεθνείς συσχετισμούς ισχύος. Με μια ‘‘vice versa’’ από την παραπάνω οπτική, δηλαδή με μια οπτική που ψάχνει να απαντήσει (όχι στο πού μπορεί να επεκταθεί το Ισλάμ, πού μπορούν να κατευθυνθούν οι ‘‘μετανάστες’’ που αναφέρει το Κοράνι αλλά) στο πού δεν μπορεί να εξαπλωθεί, προκύπτει ότι όντως αυτό δεν μπορεί να εξαπλωθεί εδαφοκυριαρχικά από το νυν γεωγραφικό πλαίσιο του κάπου άλλου, πλην της Ευρώπης.
Η Γεωγραφία, για ακόμη μια φορά, είναι κι εδώ ο ‘‘οδηγός’’ μας. Οι πλην της Ευρώπης ‘‘κατευθύνσεις επέκτασης’’ είναι προς τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία και την Υποσαχάρια Αφρική. Η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία όμως είναι γεωγραφικά αχανείς, πληθυσμιακά υπερμεγέθεις (κυρίως η Κίνα και η Ινδία), με κουλτούρες που δεν έχουν δομική, πνευματική ή και ιδεολογική συγγένεια με το Ισλάμ και με πολιτικά καθεστώτα, που δύσκολα θα επέτρεπαν τη διασπορά και διάχυση στις κοινωνικές δομές των τεράστιων γεωγραφικών περιοχών τους μιας ‘‘αλλότριας’’, ‘‘κινηματικής’’ ή και ‘‘ριζοσπαστικής’’ θρησκείας. Στην δε Αφρική, η έρημος Σαχάρα συνιστά μάλλον ανίκητο φυσικό εμπόδιο για την εξάπλωση του Ισλάμ από τον Βορρά προς το κέντρο και προς τον Νότο της Ηπείρου.
Μετά τα παραπάνω, το (επόμενο στην λογική ανάλυση) ερώτημα ‘‘ποια είναι τα σημεία εισόδου στην Ευρώπη’’ των ‘‘μεταναστών’’ του Κορανίου’’ (;), αποκτά εξαιρετικά σπουδαία σημασία. Η Γεωγραφία πάλι, ως δομική και παράλληλα προγεννητική ουσία της ίδιας της Γεωπολιτικής, μας παρέχει τις ‘‘αποχρώσες ενδείξεις’’. Το ενδιαφέρον, εν προκειμένω, λοιπόν, εστιάζεται στην αναζήτηση του συγκεκριμένου σημείου του περιβάλλοντος την Ευρώπη ισλαμικού τόξου, που θεωρείται ελκυστικότερο για να εισέλθει κάποιος σ’ αυτήν. Η απάντηση στην αναζήτηση αυτή προκύπτει από τη συγκριτική αντιπαραβολή των κοντινότερων σημείων του τόξου προς τα εδάφη της Ευρωπαϊκής Ηπείρου.
Έτσι, λοιπόν, η Γεωγραφία μας λέει τα εξής: Η Θέουτα στην μαροκινή επικράτεια, που ανήκει όμως στην εθνική κυριαρχία της Ισπανίας, απέχει από το Γιβραλτάρ, που είναι ακροτελεύτιο χωρικό σημείο της Ευρώπης, 17,24 ναυτικά μίλια (32 χλμ), το Αλγέρι από την ισπανική νήσο Φορμεντέρα (στις Βαλεαρίδες) 135 ναυτικά μίλια (250 χλμ), η Μπιζέρτα της Τυνησίας από τη νότια Σαρδηνία 114 ναυτικά μίλια (210 χλμ), η Κελίμπια της Τυνησίας από την ιταλική νήσο Παντελερία 40,42 ναυτικά μίλα (75χλμ) και από τη Σικελία 84,62 ναυτικά μίλια (157 χλμ), η Αλ Μαντίγια της Τυνησίας από την ιταλική νήσο Λαμπεντούζα 75,5 ναυτικά μίλια (140 χλμ), η Τρίπολη της Λιβύης από την Μάλτα 186 ναυτικά μίλια (344 χλμ), η Ντέρνα της Λιβύης από την Κρήτη 169 μίλια (314 χλμ), ενώ η Ταρτούς της Συρίας από την Κύπρο 89 ναυτικά μίλια (165 χλμ).
Είναι αντιληπτό ότι σε όλες τις άνω κοντινότερες στην Ευρώπη αφετηρίες – γεωγραφικές αναφορές του ισλαμικού τόξου, τις ‘‘ενώνει’’ και τις ‘‘χωρίζει’’ ταυτόχρονα μ’ αυτήν η θάλασσα και δη η Μεσόγειος Θάλασσα. Έτσι, η βασική χώρα της Ευρώπης που είναι εξαιρετικά κοντινή με αυτές του εξωτερικού ορίου του άνω ισλαμικού τόξου είναι η Ελλάδα, βεβαίως. Γι’ αυτό και η χώρα μας δεν αποκαλείται τυχαία ‘‘η πύλη της Ευρώπης’’. Σκεφτείτε μόνο ότι το Τσεσμέ της Τουρκίας απέχει 8 ναυτικά (15 χλμ) από τη Χίο, το Κουσάντασι από τη Σάμο 11 ναυτικά μίλια (20 χλμ), οι δε τουρκικές ακτές από τη Μυτιλήνη μόλις 10 ναυτικά μίλια (19 χλμ), στον δε Έβρο, το μοναδικό από τα παραπάνω χερσαίο σύνορο η απόσταση της Ευρώπης από το γεωγραφικό σώμα του Ισλαμικού Κόσμου είναι σχεδόν μηδενική. Βέβαια εδώ, για τη ιστορική αλήθεια και την αντικειμενικότητα της ανάλυσης δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι εντός της Ελληνικής Θράκης (και όχι της Ανατολικής) κατοικεί κοινότητα Ελλήνων μουσουλμάνων, της τάξης των 120 χιλιάδων ανθρώπων, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011. Όπως (δεν πρέπει να παραβλεφθεί) και η παρατήρηση ότι εδαφικά ευρωπαϊκά σύνορα με το μουσουλμανικό τόξο (στην άκρη του οποίου κείται η Ανατολική Θράκη της Τουρκίας) διαθέτει και η Βουλγαρία.
Ο Γεωγραφικός Χάρτης, συνεπώς (αυτός που σας προσκάλεσα να ‘‘δούμε’’ μαζί στην αρχή του άρθρου), φυσικά δεν μας ‘‘τα λέει και αποκαλύπτει όλα’’, μας ‘‘λέει’’ όμως πολλά και δη πολλά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Μας ‘‘λέει’’ και κάτι τελευταίο, που φαίνεται άμεσα, προσέχοντάς τον με την πρώτη ματιά: Ότι πάνω σ’ αυτόν υπάρχουν και σύνορα, σύνορα που δημιουργούν κρατικές επικράτειες εντός των οποίων κυρίαρχα εθνικά (και μη) κράτη ασκούν τα κυριαρχικά δικαιώματα που το διεθνές και εσωτερικό δίκαιο τους απονέμει και εντός των οποίων ζουν οι κοινωνίες των κρατών αυτών με τον δικό τους πολιτισμό, τα ήθη, έθιμα και παραδόσεις και με τις δικές τους κοσμοθεωρίες πάνω απ’ όλα. Υπάρχουν και σύνορα, που μάλλον θα συνεχίσουν να υφίστανται και να ενισχύονται, καθότι, όπως έγραψε και o Γάλλος Γεωγράφος, Διπλωμάτης και Καθηγητής Γεωπολιτικής Michel Foucher (στο βιβλίο του ‘‘η επιστροφή των συνόρων – Le retour des frontiers), η κατάργηση τους συνεπάγεται την διάλυση των κρατών και την ‘‘αυτόματη μετάβαση’’ της Ανθρωπότητας σ’ έναν ‘‘βάρβαρο Κόσμο’’ (Abolir les frontières, c’est faire disparaître les États. Un monde sans frontières est un monde barbare, ce que l’horreur daechite nous a rappelé.)….
ΥΓ: Όσα γράφονται στο παρόν άρθρο φυσικά και δεν στοχεύουν να προσβάλλουν την ουσία του δόγματος του Ισλάμ ή να αμφισβητήσουν την ελευθερία πίστεως όλων αυτών που το ακολουθούν. Αντιθέτως, στο πλαίσιο μιας ευκρινούς υποθέσεως εργασίας, αποτελούν την υποκειμενική έκφραση μιας θεωρητικής ‘‘αναλυτικής’’ προσέγγισης.
Κατερίνη, 21/3/2020
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science.
