Κορίνα Πετρίδη, Δημοσιογράφος, Solomon
Σήμερα σας γράφω για μια έρευνα που ξεκίνησε τον περασμένο Ιούνιο, και για την οποία δουλέψαμε ταυτόχρονα τέσσερις δημοσιογράφοι σε Ελλάδα, Ιταλία, Ουγγαρία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Το ερώτημα από το οποίο ξεκινήσαμε ήταν το εξής: τι στήριξη λαμβάνουν οι γυναίκες στις χώρες μας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό;
Γνωρίζαμε ήδη από την επιστημονική έρευνα ότι η περιγεννητική περίοδος αποτελεί μία ιδιαίτερα ευάλωτη περίοδο τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Είναι ενδεικτικό ότι τη δεκαετία του ‘70 η αμερικανίδα ανθρωπολόγος Dana Raphael εισήγαγε τον όρο matrescence (κατά το adolescence) — όρος που παρομοιάζει τις ορμονολογικές, ψυχοκοινωνικές και άλλες αλλαγές που συντελούνται κατά την εφηβεία, με αυτές της περιγεννητικής περιόδου.
Στην Ελλάδα, ασχοληθήκαμε αποκλειστικά με τα νησιά του Αιγαίου, καθώς εκεί τα άτομα που προετοιμάζονται για τη μητρότητα συναντούν επιπλέον προκλήσεις: συχνά υποστελεχωμένα και ελλιπώς εξοπλισμένα νοσοκομεία (όταν υπάρχουν) και περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Στο πλαίσιο της έρευνας, δημιουργήσαμε ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε από 262 μητέρες από 40 διαφορετικά νησιά του Αιγαίου, οι οποίες γέννησαν μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 35 ετών: από το 1990 μέχρι το 2025. Το ερωτηματολόγιο δεν αξιώνει επιστημονική εγκυρότητα, ωστόσο μας παρέχει κάποια ποσοτικά δεδομένα για να αποκτήσουμε μία αίσθηση της κατάστασης.
Κάποια από τα βασικά ευρήματά του ήταν τα εξής:
- Το 65% είπε πώς χρειάστηκε να γεννήσει αλλού, γιατί στο νησί δεν υπήρχε νοσοκομείο ή μαιευτική κλινική, οι υποδομές δεν ήταν επαρκείς, ή έλειπαν απαραίτητες ειδικότητες.
- Το 76% είπε πώς κανένας επαγγελματίας υγείας δεν τις ρώτησε για τη συναισθηματική τους κατάσταση.
- Μετά τον τοκετό, το 51% είπε πώς ένιωθε αγχωμένο και ανήσυχο. Το 43% ένιωθε μόνο του ή απομονωμένο, ενώ το 32% ένιωθε στεναχώρια και θλίψη.
- Παραπάνω από τις μισές συμμετέχουσες (50.8%) σκέφτηκαν κάποια στιγμή να επισκεφθούν κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, αλλά μόνο το 30% τελικά το έκανε. Εκείνες που δεν πήγαν, ανέφεραν σαν βασικούς λόγους ότι πίστευαν ότι μπορούσαν να τα καταφέρουν μόνες τους, ότι οι υπηρεσίες αυτές δεν ήταν προσβάσιμες (ήταν μακριά ή/και ακριβές), αλλά και ότι δεν είχαν που να αφήσουν το παιδί ή τα παιδιά.
Το ποσοστό των ατόμων που θα διαγνωστούν με επιλόχειο κατάθλιψη διεθνώς υπολογίζεται περίπου στο 14% — φυσικά υπάρχουν μικρότερες ή μεγαλύτερες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα.
Παρότι το πρώτο λοχειακό τρίμηνο είναι ψυχολογικά και σωματικά ιδιαίτερα επιβαρυμένο, σύμφωνα με έρευνα, από το σύνολο των γυναικών που εμφάνισαν συμπτώματα κατάθλιψης κατά τη περιγεννητική περίοδο, στο 61% του πληθυσμού τα συμπτώματα αυτά ήταν αισθητά τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όσο και μετά τη γέννηση του βρέφους.
Η Θεανώ Γκέσογλου, ψυχίατρος και ψυχοθεραπεύτρια με εξειδίκευση στην περιγεννητική ψυχιατρική, υποστηρίζει ότι ακόμη δεν έχει παγιωθεί μία πρακτική όπου οι επαγγελματίες υγείας θα ρωτήσουν το άτομο που κυοφορεί πώς αισθάνεται, αν κοιμάται καλά, αν έχει βοήθεια μέσα στο σπίτι, αν υπάρχουν στιγμές που απελπίζεται.
Στο ερωτηματολόγιο ρωτήσαμε τις συμμετέχουσες τι είδους βοήθεια θα ήθελαν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά και μετά τον τοκετό. Τα δύο αιτήματα που προέκυπταν επανειλημμένα ήταν: (δωρεάν) ψυχολογική υποστήριξη και μαίες που θα βρίσκονται πιο σταθερά δίπλα τους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Τον Φεβρουάριο του 2025, η τότε υπουργός του Υπ. Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής συναντήθηκε με τον υφυπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Στέφανο Γκίκα. Τα δύο Υπουργεία αποφάσισαν την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας για τη λήψη μέτρων που θα στηρίξει τη μητρότητα στο Αιγαίο. Ωστόσο, εκπρόσωπος του Υπουργείου Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής είπε στο Solomon ότι μέχρι στιγμής – οκτώ μήνες μετά – δεν έχει υπογραφεί κάτι.
Μπορείς να βρεις ολόκληρο το κείμενο εδώ, για περισσότερα δεδομένα, μαρτυρίες και γραφήματα γύρω από το ζήτημα. Φτιάξαμε επίσης μία μικρή έκθεση με τα ευρήματα αλλά και τη μεθοδολογία που ακολουθήσαμε.
Κορίνα Πετρίδη,
Δημοσιογράφος, Solomon
