Την Τετάρτη, 20 Μαρ 2024, στις 19.00, στο ΛΑΪΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ, της Εταιρείας Φίλων του Λαού (Ευριπίδου 12, κέντρο Αθήνας) στο εαρινό εξάμηνο της σειράς διαλέξεων «Παραδοσιακή Διατροφή, Παραγωγή, κατανάλωση, αυτάρκεια στον κύκλο του χρόνου» η Δρ Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη (συντονίστρια) φιλοξενεί τον κ Δημήτριο Μιχαηλίδη, δημοσιογράφο, ΑγροΝέα, AgroBus, στην προσέγγιση-συζήτηση με αντικείμενο «Βιώσιμες αρχέγονες πρακτικές γεωργίας» ή Γεωργία Συντήρησης ή Γεωργία Διατήρησης ή Αναγεννητική Γεωργία ή Γεωργία Αειφορικών Καλλιεργητικών Συστημάτων ή α-καλλιέργεια ή Γεωργία Μειωμένης Κατεργασίας Εδάφους ή Γεωργία Διατήρησης Εδαφών (ΓΔΕ) ή … με ταυτόχρονη αναμετάδοση (live) στο facebook στο προφίλ stent.net.
Ο πρόεδρος της Εταιρίας Προώθησης Αειφορικών Καλλιεργητικών Συστημάτων – ΕΠΑΚΣ καθ. Χρήστος Καβαλάρης, [email protected], εξηγεί ότι η Γεωργία Διατήρησης Εδαφών είναι μια καλλιεργητική πρακτική με πολυδιάστατα οφέλη για το έδαφος, το περιβάλλον και τους παραγωγούς. Η ΕΠΑΚΣ είναι επιστημονικό Σωματείο που ιδρύθηκε το 2002 για να προωθήσει συστήματα αειφορικής γεωργικής παραγωγής στην Ελλάδα, όπως το σύστημα της Γεωργίας Συντήρησης (ή Διατήρησης) Εδαφών. Η ΕΠΑΚΣ είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας προώθησης της Γεωργίας Συντηρήσεως (European Conservation Agriculture Federation – ECAF, www.ecaf.org) αντιπροσωπεύοντας της χώρα μας σε θέματα συντήρησης των γεωργικών εδαφών. Η επωνυμία που χρησιμοποίει η ΕΠΑΚΣ για την διεθνή εκπροσώπησή της είναι: Hellenic Association for promotion of Conservation Agriculture – HACA, www.haca.gr.
Ο κ Θωμάς Γιτσόπουλος, [email protected], κύριος ερευνητής στο Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης & Φυτογενετικών Πόρων στον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, εξηγεί: Η «Γεωργία Διατήρησης Εδαφών» βασίζεται στους εξής 3 πυλώνες: (1) Αποφυγή οργώματος, (2) εφαρμογή αμειψισποράς και (3) τη συνεχή εδαφοκάλυψη, διασφαλίζοντας την υγεία του εδάφους και τη μείωση του κόστους παραγωγής. Συγκεκριμένα, με την εφαρμογή της ΓΔΕ, ο αγρότης πετυχαίνει εξοικονόμηση εδαφικής υγρασίας, περιορισμό της διάβρωσης, βελτίωση γονιμότητας, αύξηση βιοποικιλότητας, διατήρηση ή αύξηση οργανικής ουσίας και βελτίωση στράγγισης και αερισμού, ενώ σε ό,τι αφορά το περιβάλλον, σημειώνεται «μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αφού χρησιμοποιούνται λιγότερα αγροτικά μηχανήματα και περιορισμός των επιπτώσεων από ραγδαία καιρικά φαινόμενα, όπως πχ. οι πλημμύρες της Θεσσαλίας», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Για τα οφέλη παραγωγού, υπογραμμίζει ο Δρ Θ. Γιτσόπουλος, ότι «ο καλλιεργητής που εφαρμόζει την ΓΔΕ βλέπει μείωση στην κατανάλωση καυσίμου, περιορσμό στο χρόνο εργασίας του, μείωση των εισροών σε αγροεφόδια, περιορισμό των δαπανών αποσβέσεων του γεωργικού εξοπλισμού, έγκαιρη εκτέλεση των εργασιών στο χωράφι και σταθερότερο ή ακόμα και υψηλότερο εισόδημα. Τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν για τον παραγωγό που εφαρμόζει την ΓΔΕ, είναι κυρίως εξαιτίας της μεγάλης μείωσης του κόστους παραγωγής και όχι τόσο λόγω της αυξημένης παραγωγής, η οποία και δεν αποκλείεται».
Ο κ Θ. Γιτσόπουλος αναφέρει, ότι για την προετοιμασία του χωραφιού με βαθύ όργωμα και άλλες εργασίες, απαιτείται κατανάλωση καυσίμου πάνω από 8 λίτρα/στρέμμα με εργασία 30 λεπτά/στρ. Αν εφαρμοστεί μειωμένη κατεργασία (Reduced tillage) τα αντίστοιχα νούμερα μπορεί να είναι 2,5 λίτρα/στρέμμα και 12 λεπτά/στρ εργασία. Ενώ αν εφαρμοστεί μηδενική κατεργασία (no-tillage) η κατανάλωση μπορεί να πέσει στο 1 λίτρο/στρ, με χρόνο εργασίας λιγότερο από 6 λεπτά/στρέμμα. Επιπλέoν ο παραγωγός που θα επιλέξει ΓΔΕ «μπορεί να σπείρει πολλά στρέμματα σε μικρότερο χρονικό διάστημα, αποφεύγοντας τις αντίξοες καιρικές συνθήκες που πιθανώς να καθυστερήσουν τη σπορά». ΑΠΕ-ΜΠΕ. 4/2/2024
Ο κ Ανδρέας Παπασταύρου καταγράφει στον agronomist.gr, «Είναι αλήθεια ότι η μηχανική κατεργασία του εδάφους έχει προσφέρει μεγάλες ευκολίες στον σύγχρονο αγρότη περιορίζοντας δαπάνες σε πόρους κι εργασία. Στην περίπτωση της μηχανικής κατεργασίας εδάφους η υπερβολική και αλόγιστη χρήση μηχανημάτων οδήγησε σε σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα που σχετίζονται με την υποβάθμιση της δομής του εδάφους και τη διατάραξη των οικοσυστημάτων που περιβάλλουν τις αγροτικές γαίες. Στο πλαίσιο της αναζήτησης τεχνικών μετριασμού των επιπτώσεων από την μηχανική εδαφοκατεργασία, οι επιστήμονες εισήγαγαν τις μεθόδους ελαχιστοποίησης ενόχλησης του εδάφους, υπό τον γενικό όρο «γεωργία συντήρησης». Οι δύο πιο γνωστές μέθοδοι είναι η μειωμένη κατεργασία εδάφους (reduced tillage) και η μηδενική κατεργασία ή ακαλλιέργεια εδάφους (no till)».
Οι μικροοργανισμοί στο έδαφος συγκροτούν το μικροβίωμα της περιοχής, αυτό που μερικοί ονομάζουν «τοπικότητα» και ιδιαίτερα στο κρασί το βρίσκουμε με την ονομασία «terroir” και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στα ακόλουθα:
• Ανοργανοποίηση της οργανικής ύλης, η διάσπαση δηλαδή των σύνθετων οργανικών μορίων με τελικό αποτέλεσμα την παραγωγή πολύτιμων θρεπτικών ανόργανων συστατικών (Άζωτο, Άνθρακας, Οξυγόνο …)
• Διάσπαση ξενοβιοτικών ουσιών. Ουσίες όπως φάρμακα, τρόφιμα και άλλες τοξικές ενώσεις μπορούν να επηρεάσουν τη φυσιολογική λειτουργία του εδάφους, να πολλαπλασιαστούν και να επιστρέψουν στην ανθρώπινη διατροφή με πολλαπλάσιους κινδύνους για τη δημόσια υγεία, αν δεν αποδομηθούν από τους μικροοργανισμούς
• Προαγωγή της ανάπτυξης των φυτών. Τα φυτά δεν θα καταφέρουν να φτάσουν το αναμενόμενο μέγεθος και οι καρποί τους δεν θα παρουσιάζουν επιθυμητά χαρακτηριστικά (χρώμα, μέγεθος, κλπ)
• Διατήρηση & βελτίωση δομής εδάφους. Η απουσία κατάλληλων μικροοργανισμών μπορεί να καταστήσει, μέσο ή μακροπρόθεσμα, το έδαφος άγονο.
• Πρόσληψη του νερού. Η αδυναμία ή ανικανότητα απορρόφησης του νερού από το έδαφος βάζει σε κίνδυνο την καλλιέργεια, ειδικά σε ξηρές περιόδους.
Η Γεωργία Διατήρησης Εδάφους-ΓΔΕ ξεκίνησε ως εναλλακτικό σχήμα καλλιέργειας για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων. Ιστορικά, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930 για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των καταιγίδων σκόνης (dust bowls) από τη διάβρωση του εδάφους από τον άνεμο εξαιτίας της εντατικοποίησης της κατεργασίας. Στη συνέχεια, διαφάνηκαν και άλλα σημαντικά οφέλη, όπως η πρόληψη της διάβρωσης από το νερό, η βελτίωση της γονιμότητας των εδαφών μέσα από την αύξηση της οργανικής ουσίας, η αύξηση της φυσικής βιοποικιλότητας και η επαναφορά της φυσικής δομής του εδάφους.
Πρόσφατα, η Γεωργία Διατήρησης Εδαφών απέκτησε μια νέα οικολογική διάσταση. Η ενσωμάτωση του διοξειδίου του άνθρακα-CO2 της ατμόσφαιρας σε οργανικές μορφές μέσα στο έδαφος αποτελεί κλειδί για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Σε αυτό το πλαίσιο, η Γεωργία Διατήρησης αναμένεται να αποτελέσει βασικό συστατικό της λεγόμενης Γεωργίας Άνθρακα (Carbon Farming).
Για πρώτη φορά έχει συνδεθεί η κατεργασία του εδάφους με τη μακροζωία του ανθρώπου. Οι ερευνητές του Penn State University ανίχνευσαν το αμινοξύ εργοθυονίνη που παράγεται από μυκόριζες και διάφορα βακτήρια του εδάφους σε σπόρους βρώμης, αραβόσιτου και σόγιας. Η εργοθυονίνη θεωρείται απαραίτητη στον ανθρώπινο οργανισμό για την πρόληψη διάφορων ασθενειών του γήρατος, όπως Πάρκινσον, Αλτσχάιμερ κ.λπ. Η εντατική κατεργασία του εδάφους, όμως, καταστρέφει τη βιοποικιλότητα και μαζί τους ωφέλιμους μικροοργανισμούς, ενώ η Γεωργία Διατήρησης Εδαφών προστατεύει το φυσικό τους μικρο-οικοσύστημα.
Το ΛΑΪΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ, της Εταιρείας Φίλων του Λαού (Ευριπίδου 12, Αθήνα) λειτουργεί από το 1864 προσφέροντας διαλέξεις εθελοντικά από τους εισηγητές και δωρεάν για τους συμμετέχοντες (με χορήγηση βεβαίωσης) σε πολλές παράλληλα αίθουσες στην Ευριπίδου 12. Στο εαρινό εξάμηνο 2024 η κα Αικ Πολυμέρου-Καμηλάκη οργάνωσε την σειρά «Παραδοσιακή Διατροφή, Παραγωγή, κατανάλωση, αυτάρκεια στον κύκλο του χρόνου» και την Τετάρτη, 20 Μαρ 2024, στις 19.00 το θέμα είναι «Βιώσιμες αρχέγονες πρακτικές γεωργίας» με συνομιλητή τον κ Δημήτριο Μιχαηλίδη, [email protected] και την ταυτόχρονη (live) μετάδοση στο facebook από την σελίδα του stent.net.
Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, 6998282382, ΑγροΝέα, AgroBus
