Ο ρυθμός εξαφάνισης των δασών ανά τον κόσμο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός. 420 εκατομμύρια εκτάρια δασικής έκτασης χάθηκαν λόγω αποδάσωσης μεταξύ 1990 και 2020, σύμφωνα με στοιχεία της Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών για τη Διατροφή και τη Γεωργία (FAO).
Η αποδάσωση ή αποψίλωση είναι η καταστροφή ενός δάσους όπου τα εδάφη χρησιμοποιούνται στη συνέχεια για άλλες χρήσεις, ενώ η υποβάθμιση των δασών είναι μια πιο σταδιακή διαδικασία που σχετίζεται με την απώλεια της ικανότητας των δασών να παράγουν ουσιαστικά οφέλη, όπως το ξύλο ή η βιοποικιλότητα.
Αυτές οι διεργασίες λαμβάνουν χώρα κυρίως στις τρεις μεγάλες δασικές λεκάνες του Αμαζονίου (Νότια Αμερική), του Κονγκό (Κεντρική Αφρική) και της Νοτιοανατολικής Ασίας. Η αντίθετη διαδικασία συντελείται στην ΕΕ, όπου τα δάση αυξήθηκαν κατά 10% μεταξύ 1990 και 2020.
Ωστόσο, η απώλεια δασών είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα που θέλει να αντιμετωπίσει η ΕΕ για την καταπολέμηση της περιβαλλοντικής ζημίας και της κλιματικής αλλαγής.
Ποιες είναι οι αιτίες της αποψίλωσης και της υποβάθμισης των δασών;
Η αποψίλωση και η υποβάθμιση των δασών οφείλονται κυρίως σε ανθρώπινες δραστηριότητες.
Βιομηχανική γεωργία
Η γεωργία είναι η κύρια αιτία της αποψίλωσης των δασών σε όλες τις περιοχές εκτός της Ευρώπης.
Η μετατροπή δασών σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις είναι ο κύριος παράγοντας απώλειας δασών. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, ευθύνεται για το 50% τουλάχιστον της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών, κυρίως για την παραγωγή φοινικέλαιου και σόγιας.
Η βοσκή των ζώων ευθύνεται δε για το 40% σχεδόν της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών.
Στην Ευρώπη, η μετατροπή δασών σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις αντιπροσωπεύει περίπου το 15% της αποψίλωσης των δασών και το 20% οφείλεται στη βοσκή ζώων.
Αστικοποίηση
Η αστική ανάπτυξη και η ανάπτυξη των υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των κατασκευών και της επέκτασης των δρόμων, καθιστούν την τρίτη μεγαλύτερη αιτία της αποψίλωσης των δασών παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας λίγο περισσότερο από το 6% του συνόλου. Στην Ευρώπη πρόκειται για τη κύρια αιτία αποψίλωσης των δασών.
Υπερεκμετάλλευση δασικών πόρων
Άλλες επιζήμιες δραστηριότητες που σχετίζονται με ανθρώπινες δραστηριότητες περιλαμβάνουν την υπερεκμετάλλευση των δασικών πόρων, μεταξύ άλλων για καύσιμα και την παράνομη ή μη βιώσιμη υλοτομία.
Κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή είναι τόσο αιτία όσο και συνέπεια της αποψίλωσης και της υποβάθμισης των δασών. Τα ακραία φαινόμενα που προκαλεί, όπως πυρκαγιές, ξηρασίες και πλημμύρες, επηρεάζουν τα δάση. Με τη σειρά της, η απώλεια δασών είναι επιβλαβής για το κλίμα, καθώς τα δάση παίζουν σημαντικό ρόλο στην παροχή καθαρού αέρα, στη ρύθμιση του κύκλου του νερού, στη δέσμευση CO2, στην πρόληψη της απώλειας βιοποικιλότητας και της διάβρωσης του εδάφους.
Kατανάλωση αγαθών που παράγονται σε αποψιλωμένες εκτάσεις
Μεγάλο μέρος των τροπικών δασών που μετατρέπονται σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις προορίζεται για την παραγωγή εμπορευμάτων. Η κατανάλωση στην ΕΕ ευθύνεται για περίπου το 10% της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών, με το φοινικέλαιο και τη σόγια να αντιπροσωπεύουν πάνω από τα δύο τρίτα των εμπορευμάτων.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα κύρια προϊόντα που εισάγει η ΕΕ από αποψιλωμένες εκτάσεις είναι τα εξής:
- Φοινικέλαιο 34%
- Σόγια 32,8%
- Ξύλο 8,6%
- Κακάο 7,5%
- Καφές 7%
- Καουτσούκ 3,4%
- Καλαμπόκι 1,6%
Προς έναν κανονισμό της ΕΕ για προϊόντα χωρίς αποψίλωση των δασών
Η αποψίλωση και η υποβάθμιση των δασών έχουν αντίκτυπο στους περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ όπως είναι για παράδειγμα, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η απώλεια βιοποικιλότητας, αλλά και για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ειρήνη και την ασφάλεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ προσπαθεί να καταπολεμήσει την παγκόσμια απώλεια δασών.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, το Κοινοβούλιο ενέκρινε την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής για τα προϊόντα μηδενικής αποψίλωσης. Ο νέος νόμος θα καταστήσει υποχρεωτικό για τις εταιρείες να επαληθεύουν ότι τα εμπορεύματα που πωλούνται στην ΕΕ δεν έχουν παραχθεί από αποψιλωμένα ή υποβαθμισμένα εδάφη οπουδήποτε στον κόσμο. Οι ευρωβουλευτές επιθυμούν ακόμη οι εταιρείες να επαληθεύουν ότι τα προϊόντα παράγονται σύμφωνα με τις διατάξεις του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και σέβονται τα δικαιώματα των αυτόχθονων πληθυσμών.
Τον Ιούλιο του 2021, η Επιτροπή παρουσίασε τη νέα δασική στρατηγική της ΕΕ για το 2030, η οποία στοχεύει στην ενίσχυση της ποσότητας και της ποιότητας των ευρωπαϊκών δασών και στην προώθηση του ρόλου τους ως δεξαμενές άνθρακα.
