Βρισκόμαστε πάλι, για πρώτη φορά μετά το 2016, ενόψει της επανέναρξης του διαβόητου ελληνοτουρκικού διαλόγου. Ο διάλογος, άλλωστε, είναι η ασφαλέστερη δικλείδα για τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας σε όλη την περιοχή. Όμως, στο πλαίσιο αυτό, το μέγα ερώτημα αφορά το ποιο είναι πραγματικά το αληθές αντικείμενο αυτού του διαλόγου. Είναι αποκλειστικά και μόνο μία η θεματική του, όπως παγίως και διαχρονικά εμείς ισχυριζόμαστε, ή ο διάλογος είναι πολυθεματικός και ευρύτατος, όπως λένε οι Τούρκοι, και περιλαμβάνει πάντως θεματικές για τις οποίες εμείς, λέμε τουλάχιστον επισήμως και πάλι διαχρονικά, ότι επ’ ουδενί δεν διαπραγματευόμαστε;
Το ζήτημα το ξεκίνησα, ως Χρήστος Γκουγκουρέλας, διερωτώμενος και σχολιάζοντας δημοσίως την από 21-8-2020 επιστολή του μονίμου αντιπροσώπου της Τουρκίας στον ΟΗΕ, κ. Sinirlioglu, στην οποία αυτός έλεγε ξεκάθαρα ότι είναι ειρωνικό να υποστηρίζεται ότι Ελλάδα και Τουρκία συζητούν μόνο για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατ. Μεσόγειο, καθώς η αλήθεια είναι ότι συζητούν επί ενός πολύ ευρέως φάσματος θεμάτων που, παρεμπιπτόντως, για εμάς είναι ‘‘taboo’’ και ‘‘εκτός πέραν πάσης διαπραγμάτευσης’’ (αποστρατικοποίηση νησιών, γκρίζες ζώνες, χωρικά ύδατα, εθνικός εναέριος χώρος, FIR Αθηνών, εκμετάλλευση ενεργειακού πλούτου, μειονότητες και ειδικά η μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης). Το ζήτημα που ξεκίνησα είναι σοβαρό, είναι κορυφαίο και επ’ αυτού γράφεται, μεταξύ άλλων, και η σύγχρονη Ιστορία της Χώρας. Ο μέλλων Ιστορικός θα σταθεί στο ερώτημα ‘‘ποιος τελικά έλεγε την αλήθεια στον λαό του και στα επίσημα και διεθνή fora σχετικά με το τι πραγματικά συζητούσαν και διαπραγματεύονταν Έλληνες και Τούρκοι;’’.
Και επειδή ακριβώς είναι κορυφαίο και σοβαρό το ζήτημα, στη συνέντευξη του στη Θεσσαλονίκη ο Κυριάκος Μητσοτάκης ρωτήθηκε πολλές φορές και πολλές φορές είπε τα ακόλουθα:
‘‘Η Ελλάδα είναι πάντα έτοιμη να ξεκινήσει νέο κύκλο διερευνητικών επαφών με την Τουρκία, να καθίσει στο τραπέζι, εφόσον υπάρξει αποκλιμάκωση, για τη μία μείζονα διαφορά με την Τουρκία, που δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο’’.
‘‘Η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία η μόνη διαφορά μας. Είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε τις διερευνητικές επαφές από εκεί που σταμάτησαν το 2016 δηλ με μόνο αντικείμενο την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών.’’
‘‘Όταν λέω για θαλάσσιες ζώνες εννοώ υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Δεν τέθηκε στη συμφωνία του Βερολίνου θέμα αποστρατικοποίησης νησιών, ουδέποτε η αποστρατικοποίηση αποτέλεσε αντικείμενο διερευνητικών επαφών, ούτε θα αποτελέσει, δεν τέθηκε θέμα να παγώσουν οι έρευνες σε τεμάχια νοτίως της Κρήτης’’.
‘‘ Για τη Συμφωνία του Βερολίνου είπα αυτά που μπορούσα να πω δημόσια. Ήμουν σαφής. Ήταν μια διαδικασία για τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να επανέλθουμε σε διερευνητικές συζητήσεις με την Τουρκία για το ένα αντικείμενο που έχουμε σε αυτό επίπεδο να συζητήσουμε με την Τουρκία, την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας’’.
Από την άλλη πλευρά ο διπλωματικός εκπρόσωπος του Erdogan, o κ. Ibrahim Kalin (αυτός που συμμετείχε στην πρόσφατη συμφωνία του Βερολίνου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας – ή γραπτή κατανόηση κατά τον Έλληνα Πρωθυπουργό -), στις 17-9-2020 συμμετείχε σε forum του ευρωπαϊκού think tank ‘‘European Council of Foreign Relations’’ (δείτε παρακαλώ το βίντεο στον σύνδεσμο https://www.youtube.com/watch?v=P16Y93p2sHs ), ρωτήθηκε μεταξύ άλλων και για τις ελληνοτουρκικές συζητήσεις και είπε τα εξής:
(από το λεπτό 4:27 μέχρι και το 8.00 λεπτό του video): ‘‘Με γερμανική διαμεσολάβηση ξεκινήσαμε με τους Έλληνες έναν αριθμό συνομιλιών και διαπραγματεύσεων για να επανεκκινήσουμε τις διερευνητικές ομιλίες, αυτές που ξεκίνησαν το 2002 και διήρκησαν 60 γύρους έως το 2016. Ο στόχος αυτών των συνομιλιών ήταν να ταυτοποιήσουμε θέματα (διαφορές) ανάμεσα στην Τουρκία και στην Ελλάδα, όχι μόνο θέματα θαλασσίων ζωνών, αλλά και άλλα θέματα στο Αιγαίο (ενν. χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, γκρίζες ζώνες), στα νησιά (ενν. αποστρατικοποίηση), στον εναέριο χώρο (εννοεί το εύρος των εναέριων χώρων, το FIR Αθηνών). Κατά τη διάρκεια των διερευνητικών επαφών δύο άλλα επίπεδα συνδιαλλαγής (tracks) λάμβαναν χώρα. Οι πολιτικές συζητήσεις ανάμεσα στους Υπουργούς των δύο χωρών για τη διευθέτηση διμερών θεμάτων όπως η οικονομική συνεργασία, ο τουρισμός, ο πολιτισμός, οι μειονότητες, το καθεστώς της τουρκικής μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη και το αντίστοιχο καθεστώς της ελληνικής κοινότητας στην Τουρκία. Το άλλο επίπεδο (το τρίτο) ήταν οι συνομιλίες περί των στρατιωτικών θεμάτων (military talks).
‘‘Οι συνομιλίες που διακόπηκαν το 2016, όχι με δική μας ευθύνη, ξεκίνησαν πάλι (εννοεί τις συναντήσεις του με την κ. Σουρανή και τον κ. Jan Hecker στο Βερολίνο) και είχαν ως υπόβαθρο τις δύο συναντήσεις των κ.κ. Ερντογάν και Μητσοτάκη πρώτα στη Ν. Υόρκη και μετά στο Λονδίνο. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να ξεκινήσουν οι συνομιλίες αμέσως αλλά για κάποιο λόγο αυτές δεν επανεκκίνησαν. Οι διερευνητικές συνομιλίες σταμάτησαν από την Κυβέρνηση Τσίπρα για λόγους της ελλαδικής πολιτικής σκηνής. Είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε το διάλογο χωρίς προϋποθέσεις. Οι συνομιλίες που έγιναν πρόσφατα με τη μεσολάβηση των Γερμανών αφορούν όχι μόνο θέματα θαλάσσιων ζωνών (λεπτό 7:20), αλλά και τις δραστηριότητες για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων (hydrocarbon energy activities) στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις καλύπτουν ένα πολύ ευρύ φάσμα θεμάτων (a much wider range of issues). Δεν είναι μόνο οι θαλάσσιες ζώνες, είναι οι οικονομικές σχέσεις, τα στρατιωτικά ζητήματα (εννοεί και την αποστρατικοποίηση των νησιών μας), οι μειονότητες (εννοεί την ‘‘τουρκική’’ μειονότητα στη Θράκη).
(Λεπτό 13:20 και μετά): ‘‘ Δώσαμε από την πλευρά μας μια ευκαιρία στη διπλωματία, το κάναμε τον Ιούλιο στο Βερολίνο αλλά δυστυχώς η ελληνική πλευρά ανακοίνωσε τη συμφωνία της με την Αίγυπτο μόλις μία μέρα πριν από τη χρονική στιγμή που ετοιμαζόμασταν να προβούμε σε κοινή ανακοίνωση περί επανέναρξης των μεταξύ μας διερευνητικών συνομιλιών. Οι συνομιλίες σταμάτησαν, η διαδικασία δεν ήταν διαφανής, οι Έλληνες δεν μας ενημέρωσαν. Τώρα όμως ο Πρόεδρος μας έδωσε ξανά στη διπλωματία μια ευκαιρία. Το Oruc Reis επέστρεψε ξανά στην Αττάλεια.’’
(Λεπτό 22.10): ‘‘Το διεθνές δίκαιο απαιτεί πρώτα να προσπαθήσουμε να λύσουμε τις διαφορές μας με τους Έλληνες με διάλογο. Οι δηλώσεις των ελλήνων διπλωματών και πολιτικών είναι εμπρηστικές, αλλά στις εμπιστευτικές συναντήσεις μας, μας λένε ότι έχουν να αντιμετωπίσουν την κοινή γνώμη στην Ελλάδα. Λοιπόν, αν η Ελλάδα έχει μια κοινή γνώμη 10 εκατ., εμείς έχουμε μια 83 εκατ.’’
Δεν θέλει και πολύ μυαλό, λοιπόν, να καταλάβει κάποιος ότι ως προς το αντικείμενο των συζητήσεων μας με τους Τούρκους, κάποιοι λένε την αλήθεια και κάποιοι ψεύδονται. Ίσως κάποιοι προβοκάρουν, ίσως κάποιοι κρύβονται, ίσως κάποιοι είναι ‘‘μυστικοπαθείς’’. Το αντικείμενο όμως των συνομιλιών, επαναλαμβάνω το αντικείμενο, άρα τη θεματική ή τις θεματικές, όχι κατ’ ανάγκη το ουσιαστικό περιεχόμενο των λεγομένων στη μία θεματική (ή στις πολλές θεματικές) έχουμε κάθε δικαίωμα, απαίτηση και υποχρέωση παράλληλα, ως ελληνικός λαός, να το μάθουμε.
Και θα το μάθουμε. Τα γεγονότα ‘‘τρέχουν’’ ιλιγγιωδώς, το ποιος λέει αλήθεια, και το ποιος ψεύδεται, θα φανεί. Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο γαρ…..
Κατερίνη, 23/9/2020
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science.
