Γράφει ο Γιώργος Κουκουλιάτας, δημοσιογράφος
Με αφορμή τον εορτασμό της 111ης Επετείου από την μάχη στο Κουλουκούρι και την Απελευθέρωση της Κατερίνης (16-10-1912) ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα ενδιαφέρον γεγονός που έμεινε στην αφάνεια.
Πρόκειται για την πορεία του Ηρωικού Ανεξάρτητου Τάγματος Εθελοντών Κρητών στα Πιέρια, το οποίο το ξημέρωμα της 16ης Οκτωβρίου 1912, δεν ακολούθησε την 7η Μεραρχία προς την Κατερίνη, αλλά του δόθηκε εντολή να ακολουθήσει μια πορεία στην ορεινή Πιερία με πρώτο σταθμό την Ρητίνη και καταλήγοντας στον Κολινδρό την 17η Οκτωβρίου 1912.
Ποιο ήταν το Ανεξάρτητο Τάγμα Εθελοντών Κρητών
Στην περίοδο προετοιμασίας της μεγάλης στρατιωτικής επιχείρησης της Ελλάδας για την απελευθέρωση Μακεδονίας και των άλλων ελληνικών περιοχών, οι Κρήτες, αν και η Κρήτη δεν είχε ακόμη ενσωματωθεί επίσημα στην Ελλάδα, συμμετείχαν με μεγάλο αριθμό εθελοντών σ αυτό το εθνικό κάλεσμα. Μέχρι τις τελευταίες μέρες πριν την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων κατέφταναν από την Κρήτη εθελοντές για να ενταθούν στις στρατιωτικές μονάδες.
Μια απ αυτές τις τελευταίες «αποστολές» εθελοντών Κρητών έφτασαν στον Πειραιά 7-10-1912 και στο ελάχιστο χρονικό διάστημα, οργανώθηκαν σε λόχους, παρέλαβαν υλικά και οπλισμό και έφτασαν με τρένο στη Λάρισα στις 11-10-1912, ενώ ήδη είχαν ξεκινήσει οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Ελασσόνας και του Σαραντάπορου.
Διοικητής του Τάγματος ήταν ο Ταγματάρχης Γεώργιος Κολοκοτρώνης, εγγονός του «Γέρου του Μωριά», Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Στην Λάρισα το Τάγμα των εντάχθηκε στην 7η Μεραρχία η οποία όμως ήδη βρισκόταν στην περιοχή της Ελασσόνας και προς τα στενά της Πέτρας. Έτσι ξεκίνησε για να ενσωματωθεί σ αυτήν, αλλά ήδη η Μεραρχία κινήθηκε για την απελευθέρωση της Κατερίνης. Όταν το Τάγμα των Κρητών έφτασε στο Χάνι της Μηλιάς ήδη είχε ξεκινήσει η μάχη των μονάδων της 7ης Μεραρχίας στο «Κολοκούρι» με τα τουρκικά στρατιωτικά τμήματα για την απελευθέρωση της Κατερίνης.
Εκεί, στα Χάνια της Μηλιάς όπου στρατοπέδευσε το Τάγμα των Κρητών, αργά την νύχτα της 15ης προς 16η Οκτωβρίου 1912, έλαβε εντολή να κινηθεί προς τα ορεινά των Πιερίων, αριστερά της 7ης Μεραρχίας ως πλαγιοφυλακή. Οδηγός του Τάγματος ήταν ο καπετάν Γώγος με τους συντρόφους του, ενώ όπως περιγράφει ο Ι.Σ. Αλεξάκης ως «επικεφαλής της αμέσου ασφαλείας (προπομπός, ανιχνευταί), διευθύνων τους ανιχνετυτάς έφιππος και έχων οδηγόν τον πρόσκοπον (αντάρτην) Κωνσταντίνον Τσέτσελαν. Άνευ αυτού ήτο δυσκολοτάτη η κίνησίς μας, ένεκα του δασώδους εδάφους, των δύσβατων ατραπών και των διακλαδώσεών των.»
Η πορεία στα Πιέρια με πρώτο σταθμό τη Ρητίνη.
Ακολουθώντας την διαταγή, όπως περιγράφει ο Ι.Σ. Αλεξάκης, το Τάγμα ξεκίνησε, από το Χάνι της Μηλιάς στις 05.25’ το πρωί της 16ης Οκτωβρίου 1912, πορεία περνώντας «ποταμίσκον Γκορτσόρεμμα, συμβάλλοντα εις τον ποταμόν Μαυρονέρι (Αίσωνα), εστράφημεν προς δυσμάς, ακολουθώντας ατραπόν ανερχομένην εις τα όρη. Η δασώδης αυτή περιοχή έχει μεγάλα δέντρα και θάμνους μεγάλους ογκώδεις, έχει δε κουμαριές (αρβούτους), δασικά δενδρύλλια, τα οποία δεν εγνώριζα εν Κρήτη».
Το Τάγμα έφτασε μετά από δύο ωριαίες στάσεις στο χωριό Ρητίνη όπου τους έγινε συγκινητική υποδοχή.
«Εκρούοντο οι κώδωνες του ναού της Ρεντίνας (Ρητίνης), οι κάτοικοι με επικεφαλής τον ιερέα μας υπεδέχοντο προσφέροντες ποτά και ό,τι άλλο είχον κατά την διέλευσή μας εν πορεία. Ενθουσιώδης Έλλην χωρικός, αφ’ ού εξαντλήθη το φιαλίδιον της ρακής του, μου το προσέφερε, λέγων: «πάρε το, κάπου ίσως σου χρειασθεί», αλλ’ επειδή δεν το εδέχθην, εφάνη λυπημένος. Εκράτησα το ονοματεπώνυμό του: Γεώργιος Θωμόπουλος. Εθελουσίως με παρηκολούθησε και τον είχα οδηγόν, μαζύ με τον Κωνσταντίνον Τσέτσελαν, μέχρι του χωρίου Δράνιστα (σήμερον Μοσχοπόταμος).»
Η ολοκλήρωση της πορείας και η ενσωμάτωση στην 7η Μεραρχία
Από τον Μοσχοπόταμο και μετά από 4ωρη στάση για συσσίτιο το Τάγμα αναχώρησε προς Ρυάκια όπου έφτασε μετά από δύσκολη νυχτερινή πορεία. Μετά την διανυχτέρευση στα Ρυάκια έφτασε στον Κολινδρό 17-10-1912 και την επόμενη μέρα 18-10-1912, έφτασε στον Αλιάκμονα (περιοχή Νησέλι) όπου και ενσωματώθηκε στην 7η Μεραρχία.
Η πορεία του Τάγματος, παρόλο που δεν είχε επεισόδια και μάχες, ήταν σημαντική διότι ήταν σε γνώση των τουρκικών στρατιωτικών μονάδων που βρίσκονταν στην Κατερίνη και την ευρύτερη περιοχή. Έτσι μετά την ήττα στην μάχη στο «Κουλουκούρι» δεν παρέμειναν και δεν οργάνωσαν άλλη αμυντική γραμμή φοβούμενοι προφανώς τον αποκλεισμό του δρόμου διαφυγής προς Θεσσαλονίκη και τον εγκλωβισμό στην Πιερία.
Σημείωση
Αυτό το γεγονός, η παρουσία και η πορεία του Ανεξάρτητου Τάγματος Εθελοντών Κρητών στην ορεινή Πιερία, σ όλα τα χρόνια της εργασίας μου ως υπεύθυνου για την σύνταξη και οργάνωση των επετειακών εκδηλώσεων στην Κατερίνη και ως τελετάρχη εκ μέρους της Νομαρχίας Πιερίας και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης (σ όλα σχεδόν τα χρόνια από το 1985 έως το 2000) δεν το άκουσα στους Πανηγυρικούς της Ημέρας που αναφέρονταν στην πορεία της 7ης Μεραρχίας, στην μάχη, στην νίκη και την απελευθέρωση της Κατερίνης και της Πιερίας. Επίσης δεν το βρήκα σε όσα βιβλία διάβασα, από τοπικούς ή άλλους συγγραφείς, που καταγράφουν το ιστορικό αυτό γεγονός.
Είναι αλήθεια πως με αφορμή μια αφήγηση από τον παππού μου (Κουκουλιάτα Αλέξανδρο) και την διασταύρωση της πληροφορίας κι από άλλους, μεγαλύτερους στο χωριό, πως την Ρητίνη την απελευθέρωσαν Κρητικοί, έψαχνα βρω κάτι σχετικό.
Αναζητώντας βιβλία, κείμενα που καταγράφουν γεγονότα για την απελευθέρωση της Κατερίνης, πηγών που ανέφεραν, βρήκα στην Δημοτική Βιβλιοθήκη των Χανίων το δίτομο έργο του Αντιστράτηγου Ι.Σ. Αλεξάκη, Πολεμικαί Αναμνήσεις – Οι Ελληνικοί Απελευθερωτικοί Πόλεμοι 1912 – 1913 και το 1ον Ανεξάρτητον Τάγμα Κρητών (Τάγμα Κολοκοτρώνη), Αθήναι 1967.
Σ αυτό το σημαντικό ιστορικό έργο, περιγράφεται μεταξύ άλλων, η συγκρότηση και πορεία του 1ου Ανεξάρτητου Τάγματος Κρητών σ’ όλη την διάρκεια των απελευθερωτικών αγώνων 1912 – 1913. Η πρώτη επιχειρησιακή αποστολή αυτού του Τάγματος ήταν ακριβώς η πορεία στα Πιέρια στις 16 και 17 Οκτωβρίου 1912. Μια πορεία που περιγράφεται με ιδιαίτερη γλαφυρότητα από τον συγγραφέα ο οποίος ήταν τότε, ανθυπολοχαγός και υποδιοικητής του 1ου Λόχου του Τάγματος.
