Ο νέος ιός ανέδειξε μια αδυναμία της ελληνικής οικονομίας, που πολλοί την είχαμε στο μυαλό μας, κάποιοι ακροθιγώς την άγγιζαν ενώ λίγες φωνές της έδιναν την έκταση που όφειλε.
Μια βόμβα οποιασδήποτε μορφής μπορεί να τινάξει τον τουρισμό κάθε χώρας στον αέρα για μια ολόκληρη χρονιά! Το ίδιο συμβαίνει και με οποιαδήποτε άλλη πράξη δολιοφθοράς ή στρατιωτικό ατύχημα. Η σκέψη αυτή, διάχυτη στο μυαλό πολλών αναδύθηκε στην επιφάνεια με αφορμή τη «βόμβα» του Κορωνοϊού. Το ίδιο φυσικά δε συμβαίνει με τη βιομηχανία. Ο κλάδος αυτός είναι λιγότερο ευαίσθητος στη δυσμενή συγκυρία βραχυχρόνιας μορφής.
Η νέα περιπέτεια που ζει η χώρα μας θέτει ιδιαίτερα φωναχτά πια το θέμα της αμφισβήτησης των στρατηγικών επιλογών δεκαετιών με ιδιαίτερη έμφαση τον τουρισμό και εις βάρος της βιομηχανίας-γεωργίας. Αναδεικνύει με απρόβλεπτα δραματικό τρόπο για πολλούς –όχι όμως για όλους– τις στρεβλώσεις της οικονομίας μας.
Η Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Τουρκία και το Ισραήλ, χώρες ανταγωνιστικές της Ελλάδας στον τουρισμό έκτισαν παράλληλα και ισχυρή βιομηχανία. Επίσης, πλην των ανωτέρω κρατών, χώρες όπως η Ιρλανδία, η Κορέα όπως και κράτη της πρώην Ανατολικής Ευρώπης οικοδόμησαν μια βιομηχανία που στηρίχθηκε στην υψηλή τεχνολογία, με έμφαση τα προϊόντα της ηλεκτρομηχανικής. Ορισμένες έδωσαν προσοχή στην πολεμική βιομηχανία, κτίζοντας γύρω της πόλους τεχνολογίας, που με τη σειρά τους ενδυνάμωσαν το σύνολο της μεταποίησης.
Το 1990 στο πλαίσιο μελέτης με θέμα τις «Επιπτώσεις της Ενιαίας Αγοράς» της τότε ΕΟΚ στη βιομηχανία, πραγματοποιήσαμε με τον συνάδελφό μου τον Νίκο Βαρσακέλη μια εκτεταμένη έρευνα. Αυτή εκπονήθηκε υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ίδια μελέτη έγινε σε όλα τα τότε κράτη-μέλη. Χρησιμοποιήθηκε η ίδια μέθοδος, η οποία διανθίστηκε ανά περίπτωση. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό European Economy, το 1990 (Βλ. εξώφυλλο).
Τότε προσδιορίσαμε τους 45 κλάδους της εγχώριας βιομηχανίας που φαίνονταν ότι θα αντιμετώπιζαν προβλήματα μετά το 1992, λόγω του ανοίγματος της Ενιαίας Αγοράς από κάθε εμπόδιο. Αυτοί αντιπροσώπευαν το 56,6 % της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής και 61,5% της συνολικής απασχόλησης των εταιριών που απασχολούσαν περισσότερα από 20 άτομα. Από τους 45 κλάδους, μόνο οι 8 (που αντιπροσώπευαν το 15,8% της παραγωγής) έδειχναν ότι δε θα αντιμετώπιζαν προβλήματα.
Επίσης, υποστηρίξαμε ότι το άνοιγμα της Ενιαίας Αγοράς θα έδιωχνε ξένες επενδύσεις από τη χώρα. Οι μεταγενέστερες εξελίξεις επιβεβαίωσαν δυστυχώς όλες εκείνες τις προβλέψεις των αρχών της δεκαετίας του 1990. Αν οι τότε κυβερνήσεις αξιοποιούσαν τέτοιες μελέτες, μπορούσαν κάλλιστα να προλάβουν την κατάρρευση τμήματος της βιομηχανίας μας, όπως άλλωστε έκαναν οι υπόλοιπες χώρες της Ένωσης.
Αντί αυτού, ενισχύθηκε μια εν πολλοίς κρατικοδίαιτη βιομηχανία ή με ακατάλληλη εξειδίκευση, η οποία κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος λόγω της Ενιαίας Αγοράς όπως και εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης. Κρατήθηκε όμως στα πόδια της γερά ένα τμήμα της, που διαπρέπει στην εγχώρια και τις διεθνείς αγορές παρά τα προβλήματα που προκάλεσε η κρίση της πρόσφατης δεκαετίας.
Και τα λάθη συνεχίστηκαν, ενώ δε δόθηκε προσοχή στους παράγοντες εκείνους που λειτουργούν ανασχετικά και εις βάρος του φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος (Bλ. Global Competitive Report και Μάρδας, https://www.eklogika.gr/inews/Elliniki-Oikonomia-Arithmoi-choris-muthous-12-04-2019).
Παρόμοιες χώρες της ΕΕ του μεγέθους ή μικρότερου της Ελλάδας (Βέλγιο, Ιρλανδία, Πορτογαλία κ.ά.) ώθησαν την ενδυνάμωση όπως και εξωστρέφεια της βιομηχανίας τους, αξιοποιώντας τα κοινοτικά κονδύλια όταν εμείς κτίζαμε με αυτά κυρίως δρόμους, γεφύρια, πάρκα, ωραία κτήρια και πλατείες, σκορπώντας από την άλλη εκατομμύρια σε μελέτες που ουδέποτε εφαρμόστηκαν.
Απαιτείται –ποτέ δεν είναι αργά– ένα σύνθετο σύστημα κανόνων και κινήτρων, που θα ενισχύσουν την επενδυτική δραστηριότητα και την εξωστρέφεια στη μεταποίηση. (Βλ. αναλυτικότερα προτεινόμενα μέτρα υπέρ της εξωστρέφειας, http://mardas.eu//wp-content/uploads/2018/06/Kinitra_Eksostrefias_Mardas_2016.pdf )
Ακόμη, η θεαματική στροφή της βιομηχανίας προς εμπορεύσιμα αγαθά είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνει σε σχέση με τον τουρισμό, καθώς ο τελευταίος κτίζεται σε δεδομένα που υπάρχουν (θάλασσα, ήλιος, αρχαιότητες) και δεν τα δημιουργούμε. Εμείς, αντί να υιοθετήσουμε λοιπόν μια επιθετική πολιτική υπέρ της εκβιομηχάνισης βαπτίσαμε τον τουρισμό της καλοκαιρινής περιόδου ως τη βαρεία βιομηχανία της χώρας!
Και ο λογαριασμός ήρθε φέτος μέσω του Κορωνοϊού. Από την άλλη ως προς τον τουρισμό, η απέχθεια του κράτους προς προσανατολισμούς πιο πολύπλοκούς αλλά ιδιαίτερα προσοδοφόρους είναι εμφανής. Οι παραδοσιακές αντιλήψεις και η πεπατημένη ήταν τα κυρίαρχα εργαλεία ανάδειξής του. Έτσι, πολιτικές πιο σύνθετες, πιο δύσκολες, αλλά με άλλη προοπτική αποφεύγονται και ως εκ τούτου, δεν εφαρμόζονται (Βλ. ειδικότερα για αυτό προτάσεις στο http://mardas.eu//wp-content/uploads/2018/06/Stratigiki_Anaptiksis.pdf
Τόσο η οικονομική θεωρία όσο και η ίδια η ζωή με τα παραδείγματα που δίνει οδηγούν σε ένα συμπέρασμα: Αν πράγματι θέλουμε να αναπτύξουμε τη βιομηχανία, τότε μπορούμε. Υπάρχουν τρόποι, αρκεί να απαλλαγούμε αρχικά από παραδοσιακές αντιλήψεις και να θεωρήσουμε ότι είναι εφικτή η παραγωγή νέων προϊόντων όπως και η εισαγωγή νέων μεθόδων παραγωγής. (βλ. αναλυτικότερα στο http://www.capital.gr/me-apopsi/3293032/i-ependutiki-stratigiki-kai-to-dunamiko-sugkritiko-pleonektima-tis-xoras
Επίσης, καιρός είναι να απαλλαγούμε από συμβατικές λύσεις, αξιοποιώντας το άφθονο πλούσιο ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας. Αυτή η προσπάθεια (π.χ. start up που οδηγούν όμως στην ανάπτυξη παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών εντός της χώρας) αρκεί να συνοδεύεται από τον παραγκωνισμό των διάφορων καταστροφικών συνδρόμων και υπερβολών που καταρρακώνουν κάθε προσπάθεια ανάπτυξης της βιομηχανίας, όπως και της γεωργίας.
Τέλος, τα προσφερόμενο τουριστικό προϊόν, δωδεκάμηνης διάρκειας και όχι εξάμηνης, είναι επιβεβλημένο να εμπλουτιστεί με νέες δράσεις ακολουθώντας άλλη ρότα, που θα πατά σε πιο στέρεες βάσεις.
Το σοκ στην οικονομία και ιδιαίτερα στον τουρισμό που εκτιμάται ότι θα προκαλέσει ο Κορωνοϊός μπορεί, έστω και αργά, επιτέλους να μας αφυπνίσει!
