Τώρα τελευταία έχουν διασπαρεί φήμες και τείνουν να ‘‘αυξηθούν’’ οι φωνές που θέλουν δύο σημαντικούς γεωπολιτικούς ‘‘παίκτες’’ στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή ταυτόχρονα, την Τουρκία και το Ισραήλ, να έρχονται διπλωματικά όλο και πιο κοντά και, σε μια προσπάθεια αλληλοκατανόησης και αναγνώρισης κοινών συμφερόντων και διακυβευμάτων, να αναπτύσσουν διεθνείς συνεργατικές πρωτοβουλίες και ιδίως ενεργειακής φύσης στρατηγήματα, όπως είναι η πιθανή δημιουργία ενός αγωγού που θα μεταφέρει μέσω της Τουρκίας φυσικό αέριο από τα βρισκόμενα στη λεκάνη της Λεβαντίνης ισραηλινά κοιτάσματα προς την Ευρώπη.
Φρονώ ότι μια πιθανή τουρκο-ισραηλινή ευρύτερη συνεργασία πρέπει να αξιολογηθεί με βάση δύο πολύ κρίσιμες ‘‘σταθερές’’ αναλυτικής προσέγγισης: Κατά πρώτον, θα πρέπει να ψηλαφηθεί, τουλάχιστον, ο ενεργειακός σχεδιασμός της Τουρκίας, προκειμένου να καταστεί αντιληπτός, έστω και αδρομερώς, ο ρόλος που επιφυλάσσει δι’ εαυτήν η Τουρκία όσον αφορά την ενεργειακή σταθερότητα και ασφάλεια σ’ όλη την περιοχή. Και κατά δεύτερον, θα πρέπει να αναζητηθεί το γενικότερο πλαίσιο των σχέσεων των δύο χωρών και να εντοπιστούν σ’ αυτό δεδομένα και παράμετροι που κατευθύνουν και εμπλουτίζουν τη γεωπολιτική συλλογιστική και αποκρυσταλλώνουν κριτήρια για την εφικτότητα και βιωσιμότητα μιας (πιθανής) τουρκο-ισραηλινής προσέγγισης και συμπόρευσης.
Αναφορικά με την πρώτη ‘‘σταθερά’’, καταρχάς πρέπει να τονιστεί ότι η Τουρκία δεν είναι ένας αυτόνομος παραγωγός ενέργειας αλλά, αντιθέτως, το 90% των αναγκών της σε υδρογονάνθρακες το προμηθεύεται από τη Ρωσία, τις χώρες της Κασπίας Θάλασσας και της Μέσης Ανατολής. Ο δε συνολικός ενεργειακός σχεδιασμός της είναι σύμφυτος με τον ρόλο που στοχεύει να εδραιώσει για τον εαυτό της στη γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής: Τον ρόλο δηλαδή της μεγάλης περιφερειακής δύναμης που θα κυριαρχεί επί των άλλων χωρών που συναπαρτίζουν το γνωστό γεωγραφικό περιφερειακό περίγραμμα, θα λειτουργεί εξισορροπητικά μεταξύ των παραγόντων της διεθνούς κοινότητας και θα νοείται ως εξαιρετικά σημαντικός κόμβος μεταφοράς ενεργειακής ισχύος, διασυνδέοντας και ενώνοντας ζωτικά την Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή.
Υπ’ αυτό το πνεύμα, ο ενεργειακός σχεδιασμός της Τουρκίας σχηματικά απλώνεται και συμπεριλαμβάνει τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Το καταληκτικό σημείο, υπό την έννοια του τελικού προορισμού της μεταφοράς του ενεργειακού κεφαλαίου, είναι η Δύση, όπου κείται η Ευρώπη, εις εκ των δύο βασικών πυλώνων του Δυτικού Κόσμου. Τα δε άλλα σημεία του ορίζοντα είναι για την Τουρκία αφετηριακές πηγές μετάδοσης της ενεργειακής ισχύος. Έτσι στα βόρεια, στα ανατολικά αλλά και στα νότιά της εντοπίζονται οι χώρες που διαθέτουν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές υδρογονανθράκων, η δε Τουρκία, ως γεωγραφικά συνδεόμενη μ’ αυτές, αποτελεί ή θέλει να αποτελέσει τον ενδιάμεσο κόμβο, από όπου θα περνούν τα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, τα οποία εκκινούν από τα τρία ανωτέρω σημεία του ορίζοντα. Κατ’ αυτήν την κεντρική ιδέα του ενεργειακού σχεδιασμού, υφίστανται σήμερα εντός της τουρκικής επικράτειας, ή σχεδιάζονται, δίκτυα αγωγών μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σ’ αυτό, λοιπόν, το ενεργειακό χωροθετικό πλαίσιο (ίδετε στο τέλος του κειμένου τον 1ο Χάρτη) περιλαμβάνονται, αν κανείς θέσει ως κριτήριο το γεωγραφικό σημείο της πηγής της ενεργειακής μετάδοσης (και όχι τον προορισμό που είναι, εν πάση περιπτώσει, η Δύση):
Α) Οι προερχόμενοι από τον Βορρά της Τουρκίας αγωγοί φυσικού αερίου ‘‘Blue Stream Gas Sub-sea Pipeline’’ και ‘‘Turkish Stream’’, ο οποίος πρακτικά αντικατέστησε το ‘‘South Stream Natural Gas Pipeline Project’’. Οι συγκεκριμένοι αγωγοί έχουν ως στόχο, πέρα από την ενεργειακή τροφοδότηση της ίδιας της Τουρκίας, βασικά τη διαφοροποίηση των δρόμων και την εναλλακτικότητα της μεταφοράς ρωσικού αερίου σ’ όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια.
Β) Οι προερχόμενοι από την Ανατολή της Τουρκίας αγωγοί μεταφοράς πετρελαίου ‘‘Baku-Tbilisi-Ceyhan Oil Pipeline’’, ‘‘Iraq – Turkey (Kirkuk-Ceyhan) Oil Pipeline’’ και ο υπό κατασκευή ‘‘Trans-Anatolian (Samsun-Ceyhan) Oil Pipeline’’, αλλά και οι αγωγοί μεταφοράς φυσικού αερίου ‘‘Baku-Tbilisi-Erzurum Gas Pipeline’’ (γνωστός και ως αγωγός του Νοτίου Καυκάσου), ‘‘Iran-Turkey Natural Gas Pipeline’’, ‘‘Iraq-Turkey Natural Gas Pipeline’’ και ‘‘Anatolian Transit Gas Pipeline Project’’ (TANAP), φυσική συνέχεια του οποίου είναι ο διαπερνών την Ελλάδα γνωστός αγωγός ‘‘Trans Adriatic Pipeline’’ (TAP). Με το εν λόγω αγωγικό δίκτυο η Τουρκία στοχεύει να αποτελεί διαχρονικά τον διασυνδετήριο ενεργειακό άξονα μεταξύ της αφθονούσας σε ενεργειακό πλούτο Ανατολής και της διψασμένης για ενέργεια Δύσης.
Γ) Ο προερχόμενος από τον Νότο της Τουρκίας αγωγός φυσικού αερίου ‘‘Arab Natural Gas Pipeline’’ και ο προτεινόμενος ‘‘Persian Natural Gas Pipeline Project’’. Με τους εν λόγω αγωγούς η Τουρκία φιλοδοξεί να καταστεί το κρίσιμο ενεργειακό και γεωστρατηγικό μεταίχμιο μεταξύ του Αραβικού Κόσμου και της Ευρώπης.
Υπ’ αυτό, λοιπόν, το πλαίσιο ενεργειακού σχεδιασμού, η κατασκευή ενός αγωγού που θα μετέφερε φυσικό αέριο από τα ισραηλινά κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου αρχικά προς την Τουρκία και μετέπειτα προς την Ευρώπη θα ενίσχυε όχι μόνο τη ‘‘νότια διάσταση’’ του τουρκικού ‘‘ενεργειακού κυκλώματος’’ αλλά επιρρωνύοντας τη γεωστρατηγική κομβικότητα της Τουρκίας θα μετέβαλε άρδην τους περιφερειακούς συσχετισμούς και τη φορά των γεωπολιτικών εξελίξεων.
Και τούτο διότι η Ανατολική Μεσόγειος έχει προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τον υποθαλάσσιο ενεργειακό της πλούτο. Ο ίδιος ο Erdogan, μιλώντας τον περασμένο Σεπτέμβριο στο Συμπόσιο για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας που έγινε στην Κωνσταντινούπολη, ‘‘αποκάλυψε’’ότι, σύμφωνα με μελέτες, τα αποθέματα υδρογονανθράκων στην Ανατ. Μεσόγειο ανέρχονται μέχρι και τα 3,5 τρισ. κυβικά μέτρα (!)*, γεγονός που μπορεί να καταστήσει ενεργειακά επαρκή και ασφαλή όλη την Ευρώπη για δεκαετίες.
Σ’ αυτό δε το ενεργειακό απόθεμα της Ανατ. Μεσογείου, το Ισραήλ κατέχει ‘‘δεσπόζουσα θέση’’. Με προεξέχοντα τα κοιτάσματα φυσικού αερίου Leviathan (με υπολογιζόμενο φυσικό απόθεμα 500 δισ. κυβικών μέτρων) και Tamar (με εκτιμώμενο φυσικό αέριο 282 δισ.κ.μ.) αλλά και με τον ενεργειακό πλούτο των λοιπών κοιτασμάτων εντός της ΑΟΖ του (Shimshon, Marie B and Noa, Karish), το Ισραήλ όχι μόνο παράγει άνω του 50% των δικών του αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας αλλά επιδιώκει να γίνει παγκόσμιος εξαγωγέας ενεργειακής ισχύος στοχεύοντας διττώς, αφενός σε ευμεγέθη εμπορικά κέρδη και αφετέρου στη διαδραμάτιση πρωτεύοντος ρόλου στο γεωπολιτικό παίγνιο της ενεργειακής ασφάλειας στην Ανατ. Μεσόγειο.
Γι’ αυτό και δεν είναι διόλου τυχαίο που την περίοδο 2015-17 διεξήχθησαν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις δύο χώρες για τη δημιουργία ενός υποθαλάσσιου τουρκο-ισραηλινού αγωγού. Ωστόσο, το momentum χάθηκε, έστω και προσωρινά, και έτσι ευνοήθηκε η κατασκευή του περίφημου αγωγού ‘‘Eastmed’’ για τη μεταφορά του ενεργειακού αποθέματος από τη λεκάνη της Λεβαντίνης προς την Ευρώπη. Το Ισραήλ, στο πλαίσιο του νεοπαγούς ‘‘Eastmed Gas Forum’’’ συμμάχησε τελικά με την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και την Παλαιστινιακή Αρχή, γεγονός που απέκοψε απότομα και ‘‘δύσπεπτα’’ τους Τούρκους από τις ενεργειακές εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής.
Η Τουρκία, συνεπώς, θεωρεί ότι ο Eastmed, ένα εγχείρημα περίπου 7 δισ. ευρώ, θα την εκδιώξει από το ‘‘παίγνιο’’ της μεταφοράς ενεργειακού πλούτου στην Ευρώπη, γεγονός που θα ακύρωνε όλο τον γεωπολιτικό σχεδιασμό της στην Ανατ. Μεσόγειο! Γι’ αυτό ακριβώς και ‘‘βιάστηκε’’ να συνάψει με την κυβέρνηση Sarraj της Λιβύης το γνωστό τουρκολιβυκό σύμφωνο περί συνοριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών των δύο χωρών, προκειμένου να ισχυριστεί ότι ο Eastmed διέρχεται από την τουρκική ΑΟΖ και έτσι να προσπαθήσει να βάλει ένα τέλος στο (ούτως ή άλλως αμφίβολο;) μέγα-εγχείρημα του Eastmed (ίδετε χαρακτηριστικά στο τέλος του κειμένου τον 2ο Χάρτη).
Σ’ αυτό, λοιπόν, το σημείο της αναλυτικής προσέγγισης, η εξέταση των δεδομένων και παραμέτρων της δεύτερης ‘‘σταθεράς’’, ήτοι του ευρύτερου πλαισίου των διεθνών σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ, μπορεί να δώσει άφθονο φως στο κρίσιμο για όλη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή ερώτημα αν είναι πιθανολογικά βάσιμη μέσα από μια ταχεία και ουσιαστική αναθέρμανση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων η κατασκευή ενός τουρκο-ισραηλινού αγωγού φυσικού αερίου στην Ανατ. Μεσόγειο που θα φέρει (ως αποτέλεσμα) και την επιτελική ολοκλήρωση του μεγαλεπήβολου τουρκικού ενεργειακού σχεδιασμού (;). Επ’ αυτού του βασικού ερωτήματος έχω να κάνω τις παρακάτω εξαιρετικά επιδραστικές επισημάνσεις:
1) Οι σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας, κηλιδώθηκαν το 2010 με το περιστατικό του ‘‘Mavi Marmara’’. Στη νηοπομπή του διεθνούς κινήματος ‘‘Free Gaza’’ που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στους Παλαιστίνιους συμμετείχε το τουρκικό πλοίο ‘‘Mavi Marmara’’, στο οποίο οι ισραηλινές δυνάμεις επιτέθηκαν και μετά από εμπλοκή σκοτώθηκαν Τούρκοι ακτιβιστές. Έκτοτε, οι σχέσεις των δύο χωρών όχι απλά ψυχράνθηκαν αλλά διακόπηκαν. Μπορεί, λοιπόν, τον Ιούνιο του 2016, μετά από προσπάθειες επαναπροσέγγισης, να συνήφθη ακόμα και σύμφωνο επανασυμφιλίωσης ανάμεσα στις δύο χώρες αλλά η επιφυλακτικότητα, ως ανακλαστική αταβιστική σκέψη, στη διπλωματία μεταξύ των δύο χωρών σίγουρα δεν εξαλείφθηκε και θα αποτελέσει ουσιώδη ανασχετικό παράγοντα στην εκδίπλωση κοινών πρωτοβουλιών, ειδικά τώρα που το Ισραήλ λειτουργεί και στο πλαίσιο του ‘‘Eastmed Gas Forum’’ αλλά και στο περίγραμμα των τριμερών συνεργατικών ενεργειακών σχημάτων ‘‘Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου’’ και ‘‘Ισραήλ-Ελλάδας-Αιγύπτου’’.
2) Ο παραδοσιακά μεγαλύτερος σύμμαχος του Ισραήλ, οι ΗΠΑ, κατ’ εφαρμογή του εστιακού στην ενεργειακή ασφάλεια και ανεξαρτητοποίηση της Ευρώπης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες δόγματος της ‘‘διαφοροποίησης’’ των ενεργειακών πηγών (diversification dogma), προωθούν, και δη δια θεσπισμένης ήδη νομοθεσίας, την ενεργειακή συνεργασία Ισραήλ, Ελλάδας και Κύπρου στην περιοχή μέσω του ‘‘Eastmed project’’ (είναι απολύτως χαρακτηριστικός ο S. 1102 ‘‘A BILL To promote security and energy partnerships in the Eastern Mediterranean’’, διαβάστε τον https://www.congress.gov/bill/116th-congress/senate-bill/1102/text) και αντιστρατεύονται στη λειτουργία του ‘‘Turkish Stream’’ (https://www.govtrack.us/congress/bills/116/s1441/text). To γεγονός αυτό το γνωρίζει, βεβαίως, πολύ καλά το Ισραήλ, το οποίο μάλλον θα επιδείξει αυξημένη επιφυλακτικότητα ως προς την υλοποίηση ενός τέτοιου (τουρκο-ισραηλινού) αγωγού.
3) Ένας τουρκο-ισραηλινός αγωγός, πάντως, θα ξεκινούσε από τα ενεργειακά κοιτάσματα εντός της ΑΟΖ του Ισραήλ και θα κατέληγε στην Τουρκία, περνώντας, καταρχάς, μέσα από τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας του Λιβάνου. Ωστόσο, το Ισραήλ και ο Λίβανος δεν έχουν τις καλύτερες των σχέσεων. Εδώ και καιρό οι δύο χώρες ‘‘αντιδικούν’’ για τον επακριβή καθορισμό των ορίων των θαλασσίων ζωνών τους, προϊόν δε αυτής της αντιδικίας τους είναι μια μικρή χωρικά αλλά έντονα διαφιλονικούμενη θαλάσσια ζώνη (contested territory, ίδετε στο τέλος του κειμένου τον 3ο Χάρτη) ανάμεσα στις δύο χώρες. Ο Λίβανος, αν το Ισραήλ επιχειρούσε να συνδεθεί ενεργειακά με την Τουρκία, θα είχε δεδομένα και αναντίρρητα λόγο και είναι πολύ πιθανόν να έθετε ως προϋπόθεση για να δώσει τη συγκατάθεση του για τη διέλευση ενός τέτοιου αγωγού από τη θαλάσσια δικαιοδοσία του, την πρότερη διευθέτηση της ισραηλινό-λιβανέζικης θαλάσσιας διαφοράς. Steinitz και Adiri, οι Υπουργοί Ενέργειας των δύο χωρών, συνομιλούν υπό την αρωγή του Αμερικανού διαμεσολαβητή John Desrocher (https://www.gov.il/en/departments/news/press_281020) αλλά, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν υπάρχει ‘‘λευκός καπνός’’ στον ορίζοντα και κατά την άποψή μου ούτε πρόκειται να προκύψει σύντομα λόγω της αποσταθεροποιητικής για την περιοχή δράσης της λιβανέζικης σιϊτικής οργάνωσης ‘‘Hezbollah’’.
4) Ένας τουρκο-ισραηλινός αγωγός θα διαπερνούσε σίγουρα και από την ΑΟΖ που οριοθετήθηκε μεταξύ Λιβάνου και Κύπρου το 2007. Υπ’ αυτό το δεδομένο, σίγουρα το Ισραήλ, που συμμετέχει στο τριμερές σχήμα με την Ελλάδα και την Κύπρο, δύσκολα θα διακινδύνευε τη διατάραξη των σχέσεων του ειδικά με την Κύπρο σεβόμενο προφανώς και ποντάροντας πολλά γεωστρατηγικά και στη συμφωνία που το ίδιο συνυπέγραψε με την Κύπρο το 2010 περί συγκαθορισμού της ΑΟΖ μεταξύ τω δύο χωρών.
Εξάλλου, σε ένα πιθανό τουρκο-ισραηλινό αγωγικό εγχείρημα η Κύπρος ούτως ή άλλως έχει λόγο με βάση τη Σύμβαση για το διεθνές δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS). Το άρθρο 79§3 της UNCLOS προβλέπει ότι η χάραξη της πορείας ενός υποθαλάσσιου αγωγού υπόκειται στη συναίνεση του παράκτιου κράτους. Κατά το διεθνές δίκαιο, ο σεβασμός των κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους συνιστά κατ’ ουσία όρο της άσκησης της ελευθερίας τοποθέτησης υποβρυχίων καλωδίων και αγωγών επί της υφαλοκρηπίδας του από τρίτα κράτη. Ένας, λοιπόν, πιθανός αγωγός που θα μετάφερε ισραηλινό ή εκ του Ισραήλ αέριο στην Τουρκία θα προϋπόθετε τη συγκατάθεση και της Κύπρου, που είναι ενεργό μέλος του ενεργειακού εγχειρήματος του Eastmed! Έτσι, αυτό το γεγονός eo ipso ‘‘χλωμιάζει’’ τις πιθανότητες της τουρκο-ισραηλινής ενεργειακής συνεργασίας.
5) Η σχετικά πρόσφατη φιλοξενία των ηγετών της Παλαιστινιακής Οργάνωσης Hamas στην Άγκυρα, οργάνωσης που επισήμως οι Ισραηλινοί εκλαμβάνουν ως τρομοκρατική, η φημολογούμενη ‘‘χορήγηση υπηκοότητας’’ στους ηγέτες της Hamas από τους Τούρκους και η συνδρομή που οι γείτονες παρέχουν στους Παλαιστίνιους εξτρεμιστές στο να σχεδιάζουν τρομοκρατικές επιθέσεις και ‘‘κυβερνοεπιθέσεις’’ εναντίον του Ισραήλ (https://www.timesofisrael.com/hamas-secretly-operating-cyber-counterintelligence-hq-in-turkey-report/) είναι παράλληλα ένας εξίσου αποτρεπτικός παράγων στη δημιουργία απόλυτα θετικού και ευρέως συνεργατικού κλίματος μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ.
6) Το Ισραήλ έχει εμπράκτως αναπτύξει δίκτυο ενεργειακής συνεργασίας με την Αίγυπτο. Ο Erdogan, ωστόσο, υποστήριξε στην Αίγυπτο τη ‘‘Μουσουλμανική Αδελφότητα’’ και στράφηκε φανερά κατά του νυν Αιγύπτιου ηγέτη Abdel Fattah El-Sisi. Οι δύο χώρες έφτασαν ένα βήμα πριν τη σύγκρουση στο ‘‘Λιβυκό Ζήτημα’’ και οι σχέσεις τους επιδεινώνονται (https://ahval.me/egypt-turkey/turkeys-fractured-relations-egypt-unlikely-improve-whoever-power). Το Ισραήλ, λοιπόν, είναι εξαιρετικά αμφίβολο, υπ’ αυτό το πρίσμα, αν θα διακινδύνευε μια οπισθοδρόμηση στην ήδη ευοίωνων προοπτικών ενεργειακή του σχέση με την Αίγυπτο για χάρη ενός υποτιθέμενου τουρκο-ισραηλινού αγωγού.
7) Σύμφωνα με μελέτη του ‘‘Oxford Institute for Energy Studies’’ η αποθηκευτική ικανότητα της Τουρκίας όσον αφορά τους εισερχόμενους σ’ αυτήν ενεργειακούς πόρους (συμπεριλαμβάνοντας αγωγούς αερίου, LNG/FSRU) εκτιμάται, προς το παρόν, στα 258,18 εκατ. κυβικά μέτρα ανά μέρα. Η πιθανή δημιουργία ενός τουρκο-ισραηλινού αγωγού θα απαιτούσε αύξηση της χωρικής αποθηκευτικής ικανότητας της Τουρκίας, γεγονός που θα καθυστερούσε, τουλάχιστον σε ένα αρχικό στάδιο, ένα τέτοιο project.
Κατόπιν, λοιπόν, όλων των ανωτέρω σημαντικών δεδομένων και της φύσης και σημασίας που αυτά έχουν για την εξέλιξη των διεθνών σχέσεων όχι μόνο μεταξύ των δύο χωρών, της Τουρκίας και του Ισραήλ, αλλά και για τους γενικότερους γεωπολιτικούς συσχετισμούς ολόκληρης της ευρύτερης περιοχής, φρονώ ότι για την ολοκλήρωση του ‘‘puzzle’’ του ενεργειακού σχεδιασμού και την ενδυνάμωση του περιφερειακού ηγεμονισμού της Τουρκίας θα λείπει, για αρκετό ίσως καιρό ακόμα, ένα πολύ κρίσιμο και πολύτιμο ‘‘κομμάτι’’, που δεν είναι άλλο από την ‘‘ισραηλινή χείρα αρωγής και βαθειάς φιλίας’’. Και αυτό ας το έχουμε υπόψη. Οι εξελίξεις, άλλωστε, ‘‘τρέχουν’’ και αλίμονο σ’ αυτόν που ολιγωρεί ή ‘‘καθεύδει’’…
Κατερίνη, 2/2/2021
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΟΥΓΚΟΥΡΕΛΑΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
LLM IN INTERNATIONAL COMMERCIAL LAW
LLM IN EUROPEAN LAW
Cer. LSE in Business, International
Relations and the political science
*Πάνω-κάτω τις ίδιες ‘‘απόψεις’’ (με τον Ερντογάν) για τον υποθαλάσσιο ενεργειακό πλούτο της Ανατ. Μεσογείου έχουν και οι Ισραηλινοί, οι οποίοι κάνουν λόγο για απόθεμα 75 TCF φυσικού αερίου και 6,6 ΒΒL πετρελαίου στην Ανατ. Μεσόγειο (ίδετε https://www.energy-sea.gov.il/English-Site/Pages/News%20And%20Media/ISRAELI%20GAS%20OPPORTUNITIES.pdf). Αν προστεθούν αυτές οι ποσότητες, δίδουν τα περίπου 3,5 τρισ. κυβικά μέτρα υδρογονανθράκων στην Ανατ. Μεσόγειο για τα οποία μίλησε ο Ερντογάν τον Σεπτέμβριο του 2020 στην Κωνσταντινούπολη.
1ος Χάρτης: Το τουρκικό ενεργειακό δίκτυο. Πολύπλοκο και επεκτατικό.
2ος Χάρτης: Η σχεδιαζόμενη πορεία του αγωγού Eastmed και η προσπάθεια των Τούρκων δια του τουρκο-λιβυκού συμφώνου να την ανακόψουν.
3ος Χάρτης: Οι ΑΟΖ Ισραήλ, Λιβάνου και Κύπρου. Ένας τουρκο-ισραηλινός αγωγός θα περνούσε από τις ΑΟΖ Λιβάνου και Κύπρου. Προσοχή στη διαφιλονικούμενη θαλάσσια ζώνη (contested territory) μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου.
