Στον ετήσιο κύκλο της ζωής και του περιβάλλοντος, ο απολογισμός των αγροτών (γεωργοί, κτηνοτρόφοι, αλιείς & δασοκόμοι), ακόμα και με τις ενισχύσεις από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΚΓΠ, ενισχύσεις, επιδοτήσεις, κλπ κλπ) φαίνεται ότι είναι μη ισόρροπος και οδηγεί σε εντάσεις, κυρίως λόγω της απαξίωσης των αγροτικών κοινωνιών και των αγροτών από τους αστούς και τις αστικές διοικητικές δομές.
Συζητώντας με τον κ Βασίλη Τακτικό (ΙΝστιτούτο ΜΕλετών Κοινωνικής Οικονομίας-ΙΝ.ΜΕ.Κ.Ο.) καταγράψαμε μεταξύ πολλών άλλων τα παρακάτω, ως ένα «μοντέλο» αναζωογόνησης της υπαίθρου:
- Με την κινητοποίηση ανενεργών υλικών & ανθρώπινων πόρων
- Με την αξιοποίηση του μικρού κλήρου και των σχολαζουσών γαιών
- Με το τοπικό σύστημα παραγωγής της κοινωνικής συμβολαιακής γεωργίας.
- Με τη φθηνή ενέργεια μέσα από ενεργειακές κοινότητες
- Με τοπικά σύμφωνα συνεργασίας για την ανάπτυξη του αγροτουρισμού
Η κρίση των ημερών μας στο αγροτικό σύστημα της Ευρώπης δεν είναι απλά μια κρίση στη συγκυρία αλλά, δομική κρίση του συγκεντρωτικού μοντέλου «βιομηχανικής» παραγωγής στη γεωργία & κτηνοτροφία, που συμπιέζει αφόρητα τον παραγωγό και αυξάνει το κέρδος της διαμεσολάβησης από την εμπορία των προϊόντων. Αποτέλεσμα είναι ο πολλαπλασιασμός της τιμή του αγροτικού προϊόντος (τροφής) από το χωράφι στο ράφι. Έχει σχέση και με το υψηλό ενεργειακό κόστος.
Έτσι γίνεται σαφές ότι ο ανταγωνισμός της αγοράς σύμφωνα με το οικονομικό δόγμα της ελεύθερης αγοράς δεν λειτουργεί υπέρ του καταναλωτή. Και αυτό έχει εξήγηση που πολλές φορές δεν γίνεται αντιληπτή από τις κλασικές θεωρήσεις οικονομίας.
Αν δει κάποιος το χάρτη του κτηματολογίου οι μισές και πλέον γαίες του λεγόμενου μικρού κλήρου στη χώρα μας είναι ακαλλιέργητες και αυτό συνιστά ανενεργούς πόρους, γεγονός που περιορίζει την αγροτική δραστηριότητα. Ο συγκεντρωτισμός στην παραγωγή, από ένα σημείο και πέρα, μικραίνει την παραγωγική βάση.
Ο άλλος λόγος είναι η τάση προς αστικοποίηση του πληθυσμού και η ερημοποίηση της υπαίθρου η οποία μικραίνει επίσης τη προσφορά εργασίας για τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις.
Προφανώς η «εκβιομηχάνηση» της γεωργικής παραγωγής που συντελέστηκε τον τελευταίο αιώνα είχε προοδευτικό χαρακτήρα, Πολλαπλασίασε την παραγωγή και αντιμετωπίστηκε η πείνα. Είχε όμως και παρενέργειες την αστικοποίηση του πληθυσμού που από ένα σημείο και μετά γίνεται προβληματική. Περιορίζει τις ευκαιρίες που υπήρχαν αρχικά, ακριβαίνει το κόστος ζωής και της κατοικίας, και περιορίζει τις ευκαιρίες για απασχόληση.
Τα μεγάλα αστικά κέντρα έχουν επίσης υψηλό κόστος υποδομών για το κράτος και υψηλό κόστος της κτηματικής περιουσίας. Αυτό το κόστος είναι που μετακυλήσεται, και μέσω της φορολογίας πάει στους καταναλωτές.
Με άλλα λόγια η αστικοποίηση κοστίζει ακριβά και την πληρώνει και ο αγροτικός χώρος που υστερεί πλέον δημογραφικά σε σχέση με τα συμφέροντα των «elite» που κατοικούν & εδράζονται στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Έχουμε βέβαια μια πολιτική αντιμετώπιση και απάντηση στο ζήτημα αυτό, την λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη». Αλλά και αυτό το μοντέλο περιορίζεται για την ώρα στις μεγάλες επενδύσεις που γίνονται για την πράσινη ενέργεια, τις ανεμογεννήτριες, τα φωτοβολταϊκά και στον περιορισμό των ρύπων.
Η πράσινη ανάπτυξη στη βιομηχανική παραγωγή δεν λύνει το πρόβλημα της προσφοράς εργασίας και ειδικότερα της πράσινης γεωργίας των αγροτικό χώρο. Από την άλλη πλευρά οι τεχνολογικές εξελίξεις της ψηφιακής τεχνολογίας δεν ευνοούν το συγκεντρωτικό μοντέλο της βιομηχανικής εποχής. Αντίθετα μπορούν να εξυπηρετήσουν το αποκεντρωμένο μοντέλο της εργασίας στο σπίτι στο αγρόκτημα που συνδέεται άμεσα με τον καταναλωτή.
Ας δώσουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, Αφορά το αγροτικό προϊόν ελιές και λάδι, που είναι υψηλής διατροφικής αξίας και τελευταία η τιμή του εκτινάχθηκε για τον καταναλωτή. Ένα μεγάλο μέρος της σοδειάς δεν γίνεται συγκομιδή γιατί είναι υψηλό το κόστος είτε γιατί είναι πολύ κατακερματισμένος ο κλήρος (τετρακόσιες χιλιάδες είναι οι μικροδιοκτήτες στη χώρα). Πολλοί από αυτούς τους μικροκαλλιεργητές είναι κάτοικοι αστικών κέντρων που αδυνατούν να διαχειριστούν και να εκμεταλλευτούν την σοδειά τους.
Το πρόβλημα αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με συνεταιρισμούς εργαζομένων στη γη, χρησιμοποιώντας για την συγκομιδή ακόμα και μετανάστες που χρειάζονται δουλειά, οργανώνοντας την προσφορά εργασίας στον τομέα αυτό με την μέριμνα της τοπικής αυτοδιοίκησης και των συλλόγων της περιοχής.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο αγροτουρισμός για τον οποίο υπάρχουν θαυμαστά αποτελέσματα εκεί που υπάρχουν συλλογικές τοπικές πρωτοβουλίες ανάδειξης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της περιοχής. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες πολλές περιοχές της υπαίθρου, αναδεικνύοντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και την τοπική διατροφική παραγωγή της περιοχής, μέσα από σύμφωνα τοπικής συνεργασίας, τοπικής αυτοδιοίκησης, τοπικών κοινοτήτων και συλλόγων.
Ένα τέτοιας μορφής μοντέλο θα μπορούσε πρακτικά να υλοποιηθεί από τον αναπτυξιακό σχεδιασμό των περιφερειών κατευθύνοντας χρηματικούς πόρους στην οργανωτική υποδομή και επιμόρφωση το συντελεστών αναζωογόνησης ανάπτυξης της υπαίθρου.
Συμπληρώνοντας τις εξαιρετικές προτάσεις του κ Βασίλη Τακτικού, οι οποίες είναι μια συμβολή στην ένταση ροής συζητήσεων για τα αγροτικά ζητήματα στην χώρα μας, αξίζει να σημειώσουμε ότι ο αγρότης (γεωργός, κτηνοτρόφος, ψαράς και δασοκόμος) είναι ο εξ επαγγέλματος «ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΣ του ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ», και ότι το περιβάλλον είναι τόσο το φυσικό, όσο και το κοινωνικό, το πολιτιστικό, το τεχνολογικό, το οικονομικό, το πολιτικό κλπ περιβάλλον …
Ειδικότερα το φυσικό περιβάλλον, του οποίου ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΣ είναι ο αγρότης είναι «ένας βράχος ριγμένος στην θάλασσα», με το 76% των εδαφών της να είναι επικλινές και πάνω από 600 μέτρα υψόμετρο.
Και μόνο αυτό το κύριο χαρακτηριστικό δεν ευνοεί τις «βιομηχανικές» ρυπογόνες υπερσυγκεντρώσεις, ωθεί σε περισσότερο «τοπικές-local», ταιριάζει σε συνεργατικές δομές δράσης και σε μορφές της κοινωνικής οικονομίας για την ικανοποίηση των τοπικών αναγκών των κατοίκων.
Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, 6998282382, ΑγροΝέα, AgroBus
