Αναδημοσιεύουμε, ενδιαφέρον πιστεύουμε, άρθρο του Δημήτρη Μπούσμπουρα “Για τους Φορείς Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών” που περιγράφει την περιβαλλοντική πολιτική των τελευταίων 20 χρόνων, τουλάχιστον, φτάνοντας μέχρι το “δημιούργημα” της τωρινής κυβέρνησης τον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.), και εντοπίζοντας παραλλείψεις και σκοπιμότητες.
Τον τελευταίο μήνα, με μία σειρά αποφάσεων, καταργούνται οι φορείς διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών της Ελλάδας. Κάθε απόφαση του υφυπουργού περιβάλλοντος Γιώργου Αμυρά είναι πανομοιότυπη, συνοπτική και σαφής: «Το Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου με την επωνυμία «Φορέας Διαχείρισης … που είχε συσταθεί, το 1999 ή το 2002, καταργείται. Ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) καθίσταται καθολικός διάδοχός του».
Αυτή ήταν μία αναμενόμενη διαδικασία. Παρ’ όλα αυτά, διάφοροι, πολιτικοί και άλλοι, εμφανίζονται ως Επιμηθείς και «σχίζουν τα ιμάτιά τους». Πολλοί από αυτούς είχαν εμπλακεί στο σύστημα διαχείρισης της προστατευόμενης περιοχής καθ’ όλη την διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών. Το σύστημα αυτό βολοδέρνει, καθώς δεν υπήρχε μία ενιαία στρατηγική στο υπουργείο Περιβάλλοντος, ενώ τα ζητήματα διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας ήταν πάντα υποβαθμισμένα, τουλάχιστον τα τελευταία είκοσι χρόνια, από την εποχή του Κώστα Λαλιώτη και της Βάσως Παπανδρέου, του Γιώργου Σουφλιά, της Τίνας Μπιρμπίλη και των Γ. Σταθάκη – Σ. Φάμελου.
Το σύστημα που είχε επιλεγεί για την διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών ήταν ένα υβριδικό σύστημα. Οι Φορείς Διαχείρισης ήταν Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, στα οποία όμως τον κύριο ρόλο -και ιδιαίτερα την χρηματοδότηση- είχε το κράτος. Οι προστατευόμενες περιοχές αντιμετωπίζονταν όλες με παρόμοιο τρόπο, είτε ήταν εθνικοί δρυμοί με άγριες περιοχές χωρίς ανθρώπινη παρουσία, είτε υγρότοποι Ραμσάρ διεθνούς σημασίας, είτε κάποιος άλλος τόπος του δικτύου Natura. Σε άλλες χώρες, το σύστημα είναι διαφορετικό στις περιοχές χωρίς ανθρώπινη παρουσία ή σε περιοχές για τις οποίες η χώρα έχει λάβει διεθνείς δεσμεύσεις, όπως λ.χ. οι διεθνούς σημασίας μεγάλοι υγρότοποι. Αυτές χαρακτηρίζονται Εθνικά Πάρκα και τις διαχειρίζονται Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Άλλες περιοχές, με πιο έντονη την παρουσία του ανθρώπου, χαρακτηρίζονται Περιφερειακά Πάρκα και σε αυτές η εκπροσώπηση της τοπικής κοινωνίας, στο διοικητικό συμβούλιο του αποκεντρωμένου οργανισμού ή σε συμβουλευτικά όργανα είναι μεγαλύτερη.
Στην Ελλάδα επιλέχθηκε το υβριδικό μοντέλο, με συμβούλια στα οποία μετείχε η τοπική κοινωνία, εκπρόσωποι του επιστημονικού κόσμου και των περιβαλλοντικών οργανώσεων, αλλά οι προσλήψεις προσωπικού γίνονταν με διαδικασίες ΑΣΕΠ και οι χρηματοδοτήσεις προέρχονταν από την κεντρική κυβέρνηση. Αν πρέπει να γίνει μία γενική αποτίμηση, αυτή είναι μάλλον θετική ως προς την δράση των Φορέων Διαχείρισης ,αλλά αρνητική ως προς τα εφόδια που τους παρείχε το κράτος. Δεν είναι τόσο η ελλιπής χρηματοδότηση ή οι αρμοδιότητες, οι οποίες από την φύση των Φορέων Διαχείρισης δεν μπορούσαν να ήταν ευρύτερες, όσο η έλλειψη του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου: όλες οι κυβερνήσεις, αντί να προχωρήσουν σε έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων με τις ρυθμίσεις των ζωνών και των χρήσεων γης σε κάθε προστατευόμενη περιοχή – το τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται, δηλαδή, σε κάθε ζώνη – δήλωναν ότι εκπονούνται μελέτες.
Η προηγούμενη κυβέρνηση, κάτω από την πίεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προχώρησε σε άμεση θεσμοθέτηση και ενεργό διαχείριση για όλους τους τόπους Natura, αφού θεωρήθηκε ότι είχαν δαπανηθεί αρκετά κονδύλια για μελέτες. Η λύση στην οποία κατέφυγε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν να εντάξει σε κάθε έναν από τους υπάρχοντες Φορείς Διαχείρισης την αρμοδιότητα για την εποπτεία πολλών ακόμα τόπων Natura. Έτσι, το σύστημα φράκαρε. Οι υφιστάμενοι Φορείς Διαχείρισης δεν προλάβαιναν ούτε την σύνταξη γνωμοδοτήσεων κατά την διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης νέων έργων εντός των τόπων Natura.
Η νέα κυβέρνηση, με πρώτον υπουργό περιβάλλοντος τον Κώστα Χατζηδάκη, αποφάσισε να μεταβάλει σε συγκεντρωτικό το σύστημα διοίκησης και διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών. Δημιούργησε τον ΟΦΥΠΕΚΑ, ο οποίος είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, με έδρα την Αθήνα, και στον οποίον εντάσσονται σήμερα οι Φορείς Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, ως Μονάδες πλέον Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΜΔΠΠ). Στην πραγματικότητα, δεν έχουμε κάποια μεγάλη αλλαγή, πέρα από την κατάργηση της σχετικής αυτονομίας στην λήψη αποφάσεων των αδύναμων Φορέων Διαχείρισης. Πλέον, οι αποφάσεις θα παίρνονται κεντρικά.
Και αναρωτιέται κανείς: ποιος ήταν ο βασικός λόγος αυτής της κίνησης; Προφανώς οι γνωμοδοτήσεις κατά την διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης· οι αποφάσεις των Φορέων Διαχείρισης ήταν μερικές φορές ετερόκλητες. Αν δεν υπήρχε επαρκές επιστημονικό προσωπικό, ο ρόλος των άμισθων διοικητικών συμβουλίων ήταν αυξημένος κι εκεί έπαιζαν ρόλο οι ισορροπίες. Σε γενικές γραμμές όμως, οι βαρύνουσες γνωμοδοτήσεις των Φορέων Διαχείρισης ήταν επιστημονικά τεκμηριωμένες και σύμφωνες με τον στόχο διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος, παρά τις κατευθύνσεις που είχε θέσει ο νόμος της Μπιρμπίλη «για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας», ο οποίος ευνοούσε μεγάλα έργα ΑΠΕ εντός των τόπων Natura. Με τον αδύναμο όμως ρόλο των Φορέων Διαχείρισης, φτάσαμε να εγκρίνονται, πολύ συχνά χωρίς τη σύμφωνη γνώμη τους, διανοίξεις δρόμων, μεγάλα αιολικά και τελευταία η κάλυψη μεγάλου ποσοστού εκτάσεων τόπων Natura με φωτοβολταϊκά (8,54 % στην Ζώνη Ειδικής Προστασίας του Αρτζάν, στο Κιλκίς).
Η διαχρονική στάση των κυβερνήσεων ήταν «να κάνουμε τα ελάχιστα απαραίτητα για να είμαστε σύμφωνοι με τις υποχρεώσεις μας, όπως αυτές προκύπτουν από την νομοθεσία της Ε.Ε. για την βιοποικιλότητα. Να κάνουμε, δηλαδή, ό,τι χρειάζεται, ίσα για ν’ αποφύγουμε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο». Για τον λόγο αυτό, η Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας του υπουργείου περιβάλλοντος φυτοζωεί μετά το 2000 και για τον ίδιο λόγο χρειάζονται αδύναμοι και ευθέως πολιτικά ελεγχόμενοι φορείς για την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος.
Ιδεατά, το νέο σύστημα του ΟΦΥΠΕΚΑ θα μπορέσει να λειτουργήσει σωστά, αν υπάρξει επαρκής στελέχωση των ΜΔΠΠ, αν καταστεί σαφής η προτεραιότητα της διατήρησης της βιοποικιλότητας και του τοπίου της χώρας κι αν εκδοθούν -επιτέλους- τα Προεδρικά Διατάγματα για κάθε προστατευόμενη περιοχή. Οι πρώτες μελέτες που τεκμηριώνουν τα Προεδρικά Διατάγματα έχουν αρχίσει παράλληλα ν’ αναρτώνται σε διαβούλευση. Μία κοινωνία που ενδιαφέρεται για την βιοποικιλότητα και την διατήρηση της φυσικότητας στις προστατευόμενες περιοχές θα έπρεπε ν’ ασχοληθεί ενεργά και να σχολιάσει αυτές τις μελέτες.
Φωτογραφία: Λίμνη Βιστονίδα, Πόρτο-Λάγος, Λίμνη Ισμαρίδα και παρακείμενες λιμνοθάλασσες | Ν. Ξάνθης και Ροδόπης | www.fd-nestosvistonis.gr
Πηγή: ardin-rixi.gr
