–Ένας στους οκτώ έχει κάνει χρήση κάνναβης έστω και μία φορά – Τι κάνουν οι γονείς;
Του ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ/ΠΑΡΟΝ 4-11-2025
Σημαντική μερίδα 16χρονων μαθητών στην Ελλάδα και πανευρωπαϊκά κάνει χρήση ουσιών, καταναλώνει αλκοόλ, καπνίζει και υιοθετεί συμπεριφορές όπως, π.χ., τυχερά παιχνίδια και υπερβολική ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θέτοντας σε κίνδυνο τη σωματική και την ψυχοκοινωνική της υγεία. Και το ερώτημα είναι: Τι κάνουν οι γονείς, γιατί δεν είναι δίπλα στα παιδιά τους, να συζητούν μαζί τους για την καθημερινότητά τους, να ελέγχουν ποιες είναι οι παρέες τους και να τους καθοδηγούν, ώστε να προλαβαίνουν τραγικές καταστάσεις;
Οι παραπάνω διαπιστώσεις περιλαμβάνονται στην πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD⎯Η ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs), η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα πριν από λίγες μέρες και αποτελεί τη μεγαλύτερη διακρατική έρευνα διεθνώς για τη χρήση ουσιών, το αλκοόλ, άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές και συμπεριφορές υψηλού κινδύνου στους εφήβους. Η έρευνα υλοποιείται ανά τετραετία σε περισσότερες από 35 χώρες της Ευρώπης, σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τα Ναρκωτικά (EUDA). Η πιο πρόσφατη συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε το 2024, με τη συμμετοχή 113.882 μαθητών.
Ειδικότερα, συγκριτικά με τις άλλες χώρες που συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD, τα ποσοστά στην Ελλάδα το 2024 ήταν πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά και διαχρονικά είναι αυξημένα:
• σε όλους τους δείκτες που αφορούν τη χρήση ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης περί εύκολης πρόσβασης στην κάνναβη,
• στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (5+ ποτά στη σειρά στην ίδια περίσταση) και στη μέθη,
• στο κάπνισμα παραδοσιακών και ηλεκτρονικών / vape τσιγάρων, συμπεριλαμβανομένου του ποσοστού όσων δοκίμασαν σε πολύ μικρή ηλικία,
• σε όλους σχεδόν τους δείκτες που αφορούν τα τυχερά παιχνίδια (με εξαίρεση το επίγειο παιχνίδι, του οποίου το ποσοστό παραμένει σταθερό),
• σε όλους σχεδόν τους δείκτες ενασχόλησης με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια στα κορίτσια,
• στα προβλήματα από τη συχνή ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αναλυτικότερα, τα ευρήματα της έρευνας έχουν ως εξής:
Χρήση ουσιών
Ένας στους οκτώ (13%) 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει έστω και μία φορά χρήση κάποιας (οποιασδήποτε) παράνομης ουσίας, στην πλειονότητά τους (11%) κάνναβη. Ένας στους τρεις (34%) εφήβους θεωρεί ότι θα του ήταν αρκετά ή πολύ εύκολο να βρει κάνναβη, εάν το θελήσει. Πολύ πρόσφατη χρήση κάνναβης (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες, τρέχουσα χρήση) αναφέρεται από το 6,2% των εφήβων. Σε ποσοστό 2% αναφέρεται χρήση της ουσίας σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών). Μεταξύ όσων έκαναν πρόσφατα (μέσα τους τελευταίους 12 μήνες) χρήση κάνναβης, το 4,2% κάνει προβληματική χρήση. Χρήση κάποιας άλλης ουσίας –εκτός κάνναβης– αναφέρεται από το 4,8% των εφήβων.
Διαχρονικά, το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που έχει κάνει χρήση κάποιας παράνομης ουσίας ήταν σημαντικά αυξημένο το 2024 (13%) συγκριτικά με το 2019 (9,4%), αλλά και με οποιαδήποτε άλλη περίοδο την τελευταία 25ετία. Γενικά, σε εύρος 25ετίας, παρά τις μικρές διακυμάνσεις στα ενδιάμεσα έτη, ο επιπολασμός της χρήσης παράνομων ουσιών στην ηλικία αυτή διαγράφει αύξουσα πορεία. Αύξηση παρατηρείται και ξεχωριστά τόσο στην κάνναβη όσο και συνολικά στις εκτός κάνναβης παράνομες ουσίες. Το ποσοστό των 16χρονων που έχει κάνει χρήση παράνομων ουσιών είναι στην Ελλάδα (13%) κοντά στον μέσο όρο των χωρών που συμμετέχουν πανευρωπαϊκά στην έρευνα ESPAD (13%). Από την άλλη, υψηλότερο είναι στην Ελλάδα το ποσοστό της πολύ πρόσφατης χρήσης κάνναβης (6,2% και 4,9% αντίστοιχα).
Εισπνεόμενες ουσίες
Το 2024, ένας στους εννιά (11%) 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει χρήση κάποιας εισπνεόμενης ουσίας που κυκλοφορεί νόμιμα στο εμπόριο (π.χ. κόλλα, βενζίνη, σπρέι) για να αλλάξει διάθεση (να φτιαχτεί). Σε υψηλότερο ποσοστό (11%), οι 16χρονοι στην Ελλάδα αναφέρουν χρήση κάποιας εισπνεόμενης ουσίας συγκριτικά με τους ομότιμούς τους στις περισσότερες από τις χώρες που συμμετέχουν πανευρωπαϊκά στην έρευνα ESPAD.
Ψυχοδραστικά φάρμακα
Ένας στους επτά (15%) 16χρονους στην Ελλάδα έχει κάνει μη ιατρική χρήση συνταγογραφούμενου ψυχοδραστικού φαρμάκου (ηρεμιστικού / υπνωτικού ή ισχυρού οπιοειδούς παυσίπονου). Ένας στους δέκα (10%) έχει κάνει μη ιατρική χρήση συνταγογραφούμενου οπιοειδούς φαρμάκου και ένας στους 13 (7,8%) ηρεμιστικού / υπνωτικού (Γ15). Ένας στους τέσσερις (26%) θεωρεί ότι είναι εύκολο να βρει ηρεμιστικό / υπνωτικό φάρμακο, εφόσον το θελήσει.
Οινοπνευματώδη
Για το σύνολο σχεδόν των 16χρονων στην Ελλάδα (92%) είναι αρκετά ή πολύ εύκολο (στο εξής εύκολο) να βρουν αλκοόλ, εάν το θελήσουν. Σχεδόν εννέα στους δέκα (86%) έχουν καταναλώσει οινοπνευματώδη (≥1 ποτήρι). Πολύ πρόσφατη κατανάλωση αλκοόλ αναφέρουν οι τρεις στους πέντε (59%). Το 2024 συνεχίστηκε η μείωση που είχε αρχίσει να παρατηρείται ήδη από το 2019 στο (υψηλό) ποσοστό των 16χρονων που στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν καταναλώσει αλκοόλ (από 94% το 2015 σε 89% το 2019 και ακολούθως 86% το 2024), καταγράφοντας τα χαμηλότερα επίπεδα της 25ετίας.
Σε παρόμοιο ποσοστό, αγόρια και κορίτσια στην Ελλάδα το 2024 ανέφεραν ότι έχουν καταναλώσει αλκοόλ (86% και 87%, αντίστοιχα), συμπεριλαμβανομένης της πολύ πρόσφατης (τρέχουσας) κατανάλωσης (60% και 59%, αντίστοιχα). Τα αγόρια τείνουν να αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό από τα κορίτσια υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σε μια περίσταση (39% και 35%, αντίστοιχα).
Κάπνισμα
Περισσότεροι από τους μισούς (54%) 16χρονους στην Ελλάδα έχουν καπνίσει παραδοσιακό ή / και ηλεκτρονικό / vape τσιγάρο (Γ25): Ένας στους τρεις (36%) κάπνισε πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες), ενώ ένας στους πέντε (19%) καπνίζει κάποια από αυτά καθημερινά (9% ηλεκτρονικά/vapes). Ένας στους τρεις (35%) έχει καπνίσει παραδοσιακό και ένας στους δύο (52%) έχει καπνίσει ηλεκτρονικό / vape τσιγάρο (Γ33). Ένας στους τέσσερις εφήβους (24%) κάπνισε πολύ πρόσφατα (μέσα στις 30 τελευταίες ημέρες) παραδοσιακό τσιγάρο και σε σχεδόν παρόμοια αναλογία (27%) κάπνισε ηλεκτρονικό / vape τσιγάρο (Γ35). Κάπνισμα παραδοσιακού τσιγάρου σε πολύ μικρή ηλικία (≤13 ετών) αναφέρεται από το 3,6% και ηλεκτρονικού / vape τσιγάρου από το 6,4% των εφήβων. Οι δύο στους τρεις εφήβους (65%) θεωρούν αρκετά ή πολύ εύκολο (στο εξής εύκολο) να βρουν παραδοσιακό τσιγάρο, αν το θελήσουν, και το ίδιο θεωρούν οι τρεις στους τέσσερις (77%) για τα ηλεκτρονικά / vape τσιγάρα.
Τυχερά παιχνίδια
Περισσότεροι από ένας στους τρεις (36%) 16χρονους στην Ελλάδα έχουν παίξει / στοιχηματίσει χρήματα σε τυχερά παιχνίδια πρόσφατα (μέσα στους τελευταίους 12 μήνες). Μεταξύ αυτών, οι εννιά στους δέκα (92%) έχουν παίξει σε επίγειο κατάστημα, ενώ σχεδόν οι τρεις στους τέσσερις (72%) έχουν παίξει σε διαδικτυακή πλατφόρμα. Ένας στους 14 (7%) είναι πιθανά εθισμένος στον τζόγο.
Αυξημένο, συγκριτικά με πριν από μία πενταετία, εμφανίζεται το 2024 το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που αναφέρει ότι έχει παίξει / στοιχηματίσει πρόσφατα χρήματα σε τυχερά παιχνίδια (από 33% το 2019 σε 36% το 2024).
Σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό, αγόρια (47%), απ’ ό,τι κορίτσια (26%), στην Ελλάδα έχουν παίξει χρήματα σε τυχερά παιχνίδια πρόσφατα. Μεταξύ όσων έχουν παίξει πρόσφατα, η διαφορά υπέρ των αγοριών είναι σημαντική στον διαδικτυακό τζόγο (83% και 56%, αντίστοιχα), αλλά μηδαμινή στον επίγειο (93% και 91%, αντίστοιχα). Την τελευταία δεκαετία, σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται το ποσοστό των αγοριών που έπαιξαν διαδικτυακά (από 64% το 2015 σε 83% το 2024) και το ποσοστό των κοριτσιών που έπαιξαν σε επίγειο κατάστημα (από 88% το 2015 σε 91% το 2024). Σημαντικά υψηλότερο ποσοστό αγοριών (10%), από ό,τι κοριτσιών (1,8%), είναι πιθανά εθισμένο, με τα ποσοστά, ωστόσο, αυτά να είναι την τελευταία 1δεκαετία αυξημένα και στα δύο φύλα, και ιδιαίτερα στα κορίτσια.
Ηλεκτρονικά παιχνίδια
Σχεδόν τρεις στους τέσσερις (71%) 16χρονους στην Ελλάδα έπαιξαν ηλεκτρονικά παιχνίδια πολύ πρόσφατα. Μεταξύ αυτών, σχεδόν όλοι (69% επί του συνόλου) έπαιξαν κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου ή κάποιας αργίας, αλλά και οι τέσσερις στους πέντε (59% επί του συνόλου) έπαιξαν κατά τη διάρκεια μιας σχολικής ημέρας.
Ένας στους 11 (9,2%) αναφέρει κατά μέσο όρο 4+ ώρες παιχνιδιού σε μια τυπική σχολική ημέρα και ένας στους πέντε (21%) παίζει την ίδια διάρκεια τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες. Ένας στους πέντε (21% – 30% στα αγόρια) αναφέρει ότι αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα από τη συχνότητα με την οποία παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια (π.χ. ο ίδιος θεωρεί ότι περνά υπερβολικά πολύ χρόνο σε αυτά, χαλάει η διάθεσή του όταν τα στερείται ή ότι οι γονείς του παραπονιούνται για την προσκόλλησή του σε αυτά).
Σημαντικά αυξημένο εμφανίζεται την τελευταία πενταετία το ποσοστό των 16χρονων στην Ελλάδα που παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια (από 59% το 2019 στο 71% το 2024), με την αύξηση αυτή να εντοπίζεται κυρίως στα κορίτσια και να χαρακτηρίζει εξίσου καθημερινές και Σαββατοκύριακα / αργίες.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Σχεδόν οι μισοί (48%) 16χρονοι στην Ελλάδα αναφέρουν ότι αντιμετωπίζουν κάποια προβλήματα από τη συχνότητα με την οποία απασχολούνται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. οι ίδιοι θεωρούν ότι περνούν υπερβολικά πολύ χρόνο σε αυτά, χαλάει η διάθεσή τους όταν τα στερούνται ή ότι οι γονείς τους παραπονιούνται για την προσκόλλησή τους σε αυτά).
