Δημήτρης Μάρδας
Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ, π. Αν. Υπουργός Οικονομικών στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους το 2015
Ο πρώτος μήνας, ο Ιανουάριος του 2020 δεν έκανε καλό… ποδαρικό στον κρατικό προϋπολογισμό καθώς οι αποκλίσεις από τους στόχους ήταν αρκετές, με τις πιο σημαντικές στα έσοδα (απόκλιση -745 εκ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο) και το ΕΣΠΑ (απόκλιση στα έσοδα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) -644 εκ. ευρώ), βλ. Πίνακα. Αποτέλεσμα των αποκλίσεων ήταν το χαμηλό πρωτογενές πλεόνασμα (495 εκ. ευρώ αντί του στόχου 1.209 εκ. ευρώ) ενώ το έλλειμμα του ισοζυγίου του κρατικού προϋπολογισμού εκτροχιάστηκε (-977 εκ. ευρώ).
Τον Φεβρουάριο είδαμε νέες μεγάλες αποκλίσεις σε έσοδα-δαπάνες χειρότερες από εκείνες του προηγούμενου μήνα. Σημειώνεται ότι η επιπτώσεις του Κορωνοϊού ήταν ακόμη μακριά. Έτσι το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου έκλεισε με τις ακόλουθες δυσμενείς εξελίξεις. Τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού παρουσίασαν μια αρνητική απόκλιση της τάξης του 468 εκ. ευρώ. Οι δαπάνες μειώθηκαν κατά 175 εκ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο. Τα έσοδα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΕΣΠΑ) παρουσίασαν μια νέα αρνητική απόκλιση κατά 342 εκ. ευρώ, δείχνοντας τη χαμηλή απορροφητικότητα κονδυλίων από την ΕΕ. Λόγω όλων των ανωτέρω το πρωτογενές πλεόνασμα κατέγραψε μια αρνητική απόκλιση των 98 εκ. ευρώ με το Ισοζύγιο του Κρατικού Προϋπολογισμού να σημειώνει νέα απόκλιση της τάξης των -293 εκ. ευρώ, (βλ. Πίνακα).
Το τρίμηνο Ιανουαρίου-Μαρτίου καταγράφηκαν οι ακόλουθες εξελίξεις. Αρχικά παρατηρείται μια αρνητική απόκλιση στα έσοδα της τάξης των 64 εκ. ευρώ, παρά το γεγονός ότι μπήκαν πρόσθετα στο ταμείο του κράτους χρήματα προερχόμενα από την Τράπεζα της Ελλάδος. Ειδικότερα εισπράχθηκε το ποσό των 779 εκατ. ευρώ που αφορά το μέρισμα (528 εκατ. ευρώ) όπως επίσης και τα 251 εκ. ευρώ από τα επιστρεφόμενα κέρδη των ελληνικών ομολόγων (τα ANFA’s – SMP’s). Το ποσά αυτά προβλεπόταν να εισπραχθούν τον Απρίλιο. Τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις-ιδιωτικοποιήσεις σχεδόν εκμηδενίσθηκαν (προβλεπόμενα έσοδα 314 εκ. ευρώ με πραγματοποιηθέντα 1 εκ. ευρώ). Ήδη λόγω κρίσης όλο το ετήσιο πρόγραμμα των αποκρατικοποιήσεων-ιδιωτικοποιήσεων της τάξης των 2,2 δις ευρώ τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Η απορροφητικότητα των κοινοτικών κονδυλίων εξακολουθεί να μην είναι η προβλεπόμενη καθώς συνεχίζεται η αρνητική απόκλιση της τάξης των 91 εκ. ευρώ από το ποσό του στόχου.
Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού συγκρατούνται για δεύτερο μήνα και παρουσιάζουν μείωση σε σχέση με τον στόχο της τάξης 125 εκ. ευρώ, λόγω μείωσης κάποιων δαπανών του τακτικού προϋπολογισμού. Αυτές σε συνδυασμό με τα πρόσθετα έσοδα από την Τράπεζα της Ελλάδας (Μέρισμα και ANFA’s-SMP’s) προκάλεσαν το συνολικό αποτέλεσμα που τεχνητά φαίνεται σχετικά βελτιωμένο, λόγω του αυξημένου πρωτογενούς πλεονάσματος και του μειωμένου ισοζυγίου του κρατικού προϋπολογισμού σε σχέση με τον στόχο, (Βλ. Πίνακα). Να σημειώσουμε ότι τον Μάρτιο τα έσοδα δεν επηρεάζονται από τον Κορωνοϊό ακόμη (π.χ. το ΦΠΑ που κατατίθεται αφορά προηγούμενες περιόδους) ενώ οι έκτακτες δαπάνες δεν έχουν ακόμη φουσκώσει.
Σε όλη αυτήν την κατάσταση έρχεται το ζοφερό μέλλον με τις απρόβλεπτες δαπάνες λόγω Κορωνοϊού και την κατάρρευση των εσόδων λόγω κλεισίματος των καταστημάτων. Και ενώ έπρεπε η αρχή της χρηστής διαχείρισης να διαπερνά τον κρατικό προϋπολογισμό, ένα σύνολο περιττών δαπανών δείχνουν αντίθετες τάσεις. Ενδεικτικά ως περιττή δαπάνη, σημειώνεται το ποσό των 11 εκ. ευρώ για την ενημέρωση των πολιτών λόγω Κορωνοϊού κατά το Άρθρο 30 της ΠΝΠ της 14/3/20120, ενώ προβλέπεται επαρκέστατη δωρεάν ενημέρωση κατά το Άρθρο 31, (βλ. https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/koronaios-kai-ypiresies-epikoinonias-toy-arthroy-30-spatali-i-en-dynamei-diaplok). Το ποσό αυτό μπορεί να θεωρείται μικρό, αλλά πολλά μικρά ποσά δαπανών αθροιζόμενα δίνουν ένα μεγάλο.
Η χαρακτηριστικότερη ίσως μορφή σπατάλης αναφέρεται στο θέμα της τηλεκατάρτισης των ελευθέρων επαγγελματιών-επιστημόνων. Αναλυτικότερα, οι ενδιαφερόμενοι θα λάβουν μια αποζημίωση της τάξης των 600 ευρώ, ενώ το πρόγραμμα ανά άτομο θα στοιχίσει στον κρατικό προϋπολογισμό 1.070 ευρώ. Τα υπόλοιπα 470 δίνονται ως εξής : 50 ευρώ για τον φορέα πιστοποίησης των διπλωμάτων, 120 ευρώ για τις πλατφόρμες της τηλεκατάρτισης και 300 ευρώ ως διοικητική μέριμνα, αμοιβές διδασκόντων, λειτουργικές δαπάνες των ΚΕΚ κ.λπ).
Τι θα μπορούσε να γίνει. Αν τα χρήματα αυτά προέρχονται από κοινοτικούς πόρους (δηλαδή το Κοινωνικό Ταμείο), τότε η κυβέρνηση σε συνεννόηση με την Επιτροπή της ΕΕ θα μπορούσε να τα περάσει σε άλλη γραμμή δαπανών χωρίς την «γαρνιτούρα» των 470 ευρώ ανά άτομο και χωρίς φυσικά την διαδικασία της πολυσυζητημένης κατάρτισης. Αν προέρχονται από εθνικούς πόρους, η μεταφορά αυτή από μια γραμμή δαπανών σε μια άλλη είναι πιο εύκολη υπόθεση.
Φοβόμαστε, αλλά δεν το ευχόμαστε, μήπως τα τέλη του 2020 ομοιάζουν με τις αρχές του 2015. Να υπενθυμίσουμε ότι τότε, μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, παραλήφθηκε 1,6 δις ταμείο στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ), που μετατράπηκε λίγες ημέρες μετά στα μέσα του Φεβρουαρίου, σε έλλειμμα της τάξης των 425 εκ ευρώ, χωρίς την παραμικρή παρέμβαση από τη τότε νέα κυβέρνηση. Επίσης παραλήφθηκαν γύρω στα 3 δις ευρώ καταθέσεις σε εμπορικές τράπεζες των Φορέων του Δημοσίου, Ταμείων, Δήμων κ.λπ. Τον Ιούλιο του 2019, παραδόθηκαν στη νέα κυβέρνηση, 37 δις ευρώ στο κρατικό ταμείο και 7 δις ευρώ καταθέσεις των ανωτέρω φορέων σε εμπορικές τράπεζες.
ΠΙΝΑΚΑΣ – Έσοδα και Δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020
